تحلیل مبانی و قواعد فلسفی-کلامی حق بر محیط زیست: مطالعه تطبیقی در حقوق معاصر و حقوق اسلام

حق دسترسی به محیط زیست سالم، امروزه یکی از حق های مهم در گفتمان های رایج حقوق بشر و شهروندی است. مطابق این حق هر شخص حق دارد در محیط زیستی سالم، پاک و عاری از آلودگی زندگی نماید. شکل گیری و اهمیت یافتن این حق در فضای حقوق عمومی، حاصل تحول نحوه زیست جمعی انسان ها، تغییر روابط انسان و دولت با طبیعت و فراموشی نظام واره های اکولوژیک پیرامون خویش در فرآیند توسعه شتاب آلود بعد از انقلاب صنعتی بود. لذا این سیوال اساسی مطرح می گردد، که از لحاظ فلسفی- کلامی انعکاس یافته در منابع اسلامی و نیز متون جدید، شکل گیری چنین حقی برای بشریت بر چه مبانی استوار است و چگونه توجیه می شود. در این مقاله کوشیده شده است به برخی از ابعاد این مسیله پرداخته شود. براین اساس ابتدا ضمن تحلیل مفهومی، به مبانی فلسفی- کلامی حق بر محیط زیست خواهیم پرداخت (1) و سپس قواعد کلی فلسفی- کلامی این حق را از منظر حقوق اسلام مورد بررسی خواهیم داد (2). فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که حق بر محیط زیست بدون توجه به ابعاد فلسفی و نیز وضعیت متافیزیکی آن نمی تواند به هدف خود که تضمین محیط زیست سالم است، نایل گردد.