ارزیابی صفات مرتبط با کیفیت دانه لاین های F5 گندم تحت شرایط تنش خشکی انتهای فصل

تنش خشکی شایع ترین و مهمترین عامل محدود کننده رشد و تولید گیاهان زراعی است. با توجه به معضل کمبود بارندگی یا خشکسالی های پیاپی سال های اخیر در ایران و در نتیجه کمبود آب آبیاری در کشت گندم، آگاهی از روابط صفات مرتبط با کیفیت دانه با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی برای شناسایی لاین های متحمل به خشکی حایز اهمیت است.  بنابراین مطالعه حاضر به ارزیابی تاثیر تنش خشکی بر کیفیت دانه 104 لاین F5 حاصل از تلاقی دو رقم گندم نان (برات × نوگال) پرداخته است.

به منظور مطالعه تاثیر تنش خشکی بر صفات مرتبط با کیفیت دانه گندم 104 لاین F5، در دو شرایط تنش خشکی و معمول (شاهد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1400-1399 ارزیابی شدند. صفات عملکرد دانه، عملکرد پروتیین دانه، سختی دانه، عدد زلنی، محتوای پروتیین، حجم نان، محتوای گلوتن و شاخص گلوتن مورد مطالعه قرار گرفتند.

نتایج تجزیه واریانس صفات در دو شرایط محیطی تنش و معمول، حاکی از وجود تنوع ژنتیکی معنی دار در لاین های مورد بررسی برای این صفات بود. ضمن اینکه تاثیر تنش و اثر متقابل لاین× تنش بر همه صفات مورد مطالعه معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات در لاین ها نشان داد که صفات کیفی گندم نان تحت شرایط تنش خشکی به دلیل افزایش میزان پروتیین و سختی دانه بهبود یافته است. لاین های 10، 52، 54، 68 و 71 با 13 درصد در شرایط معمول و لاین های 10، 28، 32، 61 و 93 با 14 درصد در شرایط تنش خشکی بیشترین محتوای پروتیین دانه را دارا بودند. اگرچه تنش خشکی موجب محدود شدن رشد و در نتیجه عملکرد دانه گردید اما در مقابل با کاهش غلظت مواد تشکیل دهنده دانه موجب افزایش محتوای پروتیین، محتوای گلوتن، شاخص گلوتن و عدد زلنی گردید. از طرف دیگر محتوای پروتیین دانه همبستگی مثبت و معنی داری با عدد زلنی و میزان جذب آب در هر دو شرایط محیطی نشان داد.

بطورکلی می توان نتیجه گیری کرد که در درجه اول گزینش لاین های گندم برای کیفیت دانه باید بطور جداگانه در هر کدام از محیط های تنش خشکی و معمول انجام گیرد و در درجه دوم کیفیت دانه لاین های گندم در شرایط تنش خشکی برتر از شرایط معمول می باشد.