ارتباط عامل ها و ویژگی های شکل زمین با بار معلق در آبخیز رستم آباد استان ایلام

یکی از دشواری های آبخیز تحلیل رابطه های آماری و کمی عامل ها و ویژگی های تاثیرگزار بر تولید رسوب و هدررفت خاک است. هدف این تحقیق مدل‎سازی رابطه ی میان اندازه ی تولید بار معلق با عامل های مدل تجربی MPSIAC و اندازه ی بار معلق مشاهده‎شده با ویژگی‎های شکل زمین و ارتباط آن ها با تولید بار معلق در آبخیز است. حوزه ی رستم‎آباد استان ایلام با چهار زیرحوزه ی مشخص و مجهز به ایستگاه آب سنجی از حوزه‎های جنوبی استان ایلام به روش تصادفی ساده انتخاب شد. برای برآوردکردن اندازه ی تولید رسوب مدل تجربی به کار برده شد. آمار آب دهی و بار معلق چهار ایستگاه آب سنجی و 12 ایستگاه هواشناسی 30 سال از 1370 تا 1399 تهیه شد. اطلاعات گیتاشناسی زیرحوزه ها از نقشه های پستی بلندی محاسبه و ویژگی های شکل زمین زیرحوزه ها از مدل رقومی بلندی استخراج شد. با تحلیل عاملی و تحلیل خوشه یی، عامل ها و متغیرهای تاثیرگزار مشخص شد، و زیرحوزه ها رده بندی و به منطقه های همگن تقسیم کرده شد. برای بررسی همبستگی میان متغیرهای مستقل و وابسته، بهنجاربودن داده ها با آزمون‎های شاپیرو-ویلک و کولموگروف-اسمیرنوف در نرم‎ افزار اس پی اس اس انجام شد. برای تحلیل ارتباط میان عامل های مدل تجربی و متغیرهای شکل‎زمین با بار معلق هر زیرحوزه روش وایازی چندگانه به کار برده شد. نتیجه نشان داد که اندازه ی بار معلق تولیدشده با عامل زمین‎شناسی، کاربری زمین، وضعیت فعلی فرسایش در سطح آبخیز، فرسایش رودخانه‎یی و پستی بلندی حوزه همبستگی مثبت داشت و در تراز 0/001 معنی دار بود. اندازه ی بار معلق مشاهده شده با شاخص شیب، ضریب گردی، بارندگی، ناهمواری و مساحت حوزه همبستگی مثبت داشت و در تراز 0/001 معنی دار بود. برای تاثیرگزاری عامل ها و متغیرها بر اندازه ی بار معلق زیرحوزه ها روش تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه یی به کار برده شد. کاربری حوزه 25/24% از پراش همه ی متغیرهای پژوهش را تبیین کرد. سه عامل کاربری حوزه، وضعیت فعلی فرسایش در سطح حوزه، و زمین شناسی، و دو سنجه ی ضریب گردی و شیب توانست 86% از پراش همه یی متغیرهای پژوهش را تبیین کند.