بررسی صفات فیزیولوژیک ژنوتیپ های کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) در شرایط تنش شوری

مقدمه:

 یکی از چالش های اساسی در مقیاس جهانی کاهش عملکرد گیاهان به دلیل شوری خاک است. 97/5 درصد آب جهان شور است و همچنین بسیاری از نواحی زمین های شور دارند. فعالیت های انسانی این چالش را شدیدتر می کند. شوری یکی از مسایل اصلی تاثیرگذار روی میزان عملکرد گیاهان زراعی در سطح جهان بوده و بیش از هفت درصد زمین های مسطح شور هستند. برتری تغذیه ای کینوا از زمان های قدیم در امپراتوری اینکا شناخته شده است. اهمیتی که کینوا می تواند در تغذیه ایفا کند نه تنها در کشورهای در حال توسعه بلکه در کشورهای توسعه یافته مورد تاکید است. بذرهای کینوا دارای ارزش غذایی بالاتر از بسیاری از دانه های غلات و حاوی پروتیین با کیفیت بالاتر و مقادیر زیادی از کربوهیدرات ها، چربی، ویتامین ها و مواد معدنی است. کینوا سطوح بالایی از مقاومت در برابر تعدادی از عوامل نامطلوب غالب مانند شوری خاک، خشکسالی، سرما، بیماری ها و آفات را نشان می دهد.

در این مطالعه اثرات فیزیولوژیک تنش شوری بر دو رقم کینوا در مرحله جوانه زنی مورد بررسی قرار گرفت. ژنوتیپهای مورد بررسی شامل Sajama و Titicaca بودند و سطوح شوری (NaCl) صفر، 4، 6، 8، 10 و 12 دسیزیمنس بر متر اعمال گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سال 1395 در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان اجرا گردید. صفات درصد جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزنتر گیاهچه، تجمع مالون دی آلدهید، کاتالاز و پراکسیداز اندازهگیری شدند.

نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که برای صفات مختلف اثرات رقم، شوری و اثرات متقابل معنیدار شدند. طبق نتایج درصد جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه و وزنتر گیاهچه با افزایش سطوح شوری کاهش یافتند. درصد جوانه زنی ژنوتیپ Sajama در شوری 10 و 12 دسیزمینس بر متر واکنش نشان داد در حالی که، درصد جوانهزنی ژنوتیپ Titicaca از سطح شوری 6 دسیزیمنس بر متر کاهش یافت. افزایش سطوح تنش شوری منجر به افزایش تجمع مالون دی آلدهید، فعالیت پراکسیداز و کاتالاز در ژنوتیپهای مورد بررسی گردید. در سطوح شوری 6 و 4 دسی زیمنس بر متر بالاترین میزان کاتالاز برای ژنوتیپ Sajama در مقایسه با ژنوتیپ دیگر بدست آمد.

ژنوتیپ Sajama به دلیل برتری شاخصهایی نظیر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت به عنوان ژنوتیپی متحمل به شوری جهت بررسیهای تکمیلی معرفی میگردد. می توان گفت ژنوتیپ Sajama تحت تاثیر تنش شوری قادر است با حذف رادیکال های آزاد اکسیژن و پاکسازی محیط سلول از آن ها اثرات مخرب تنش شوری را تخفیف دهد.