جایگاه نگرش درمانی عدالت کیفری در تعیین پاسخ به بزه کاری اطفال و نوجوانان «مطالعه تطبیقی»

زمینه و هدف:

 رویکردهای امروزین عدالت کیفری نسبت به اطفال و نوجوانان غلبه های پیراکیفری پیدا کرده اند و از این حیث می توان با نظر به اهمیت ابعاد شخصیتی آنان و تضمین سلامت شان، از نگرش مهم درمانی به عنوان وضعیت غالب پاسخ های کیفری به جرایم اطفال و نوجوانان سخن گفت. این نگرش با دغدغه احترام و دوستی با این اشخاص آسیب پذیر در مقام پیاده سازی برنامه ها و سیستم های تماما درمانی و نه صرف تعیین کیفر برمی آید. نوبودن این برنامه ها، حتی در حقوق کیفری کشورهایی چون آمریکا، نویسندگان این کشور را به تذکر در لزوم توجه بیشتر به برنامه های درمان محور واداشته است.

روش:

 روش به کاررفته در پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی می باشد و جمع آوری اطلاعات با ابزار اسنادی کتابخانه ای صورت گرفته است.

ملاحظات اخلاقی:

 در تمام مراحل پژوهش حاضر نویسندگان تلاش نموده اند تا صداقت علمی و ارجاعات توام با اصالت را رعایت نمایند.

قانونگذار به موجب بندهای 1 و 3 از ماده 88 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 رویکرد درمان محوری در دو شکل بند اول درمان روان پزشکی و در بند سوم درمان پزشکی پذیرفته شده است، اما این رویکرد، به دلیل مبهم و اختصار و عدم ضابطه مندی اجرایی و قضایی آن، چندان موضوع عمل در رویه قضایی قرار نمی گیرد. در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399، به رغم تقویت چتر حمایتی از این قشر آسیب پذیر، اما نگرش درمانی ضمیمه این رویکرد قانونی نشده است و به نظر می رسد این قانون چندان به رویکرد درمانی بزه دیدگان طفل و نوجوان توجهی نشده است.

سازوکارها، جهت گیری برنامه ها و نیز نوع پاسخ های درمانی، از جمله محورهای سوال برانگیز در این مقاله است. به طور کلی عدم وجود مقررات مرتبط با تکالیف و شرح برنامه ها و مشمولان این برنامه های درمانی در حقوق ایران و جزییات عملیاتی مختلف آن ها از قبیل نهادهای کنشگر، وضعیت تماما انفعالی و بدون مصداق را در کشور نشان می دهد. این برنامه های درمانی را گاه به صلاحدید و مصلحت سنجی مقام های قضایی و به طور مقطعی تبدیل نموده است که خود می تواند با فلسفه درمان در تعارض باشد و نقش موثری در حداقل سازی هزینه های عدالت کیفری از طریق کاهش تکرار بزه کاری این اشخاص در آینده نداشته باشد.