بازتاب مواجهه شرع و یاسا در حقوق زمین داری ایران در مطالعات شرق شناسی

مواجهه شرع و یاسا در حقوق زمینداری و مالکیت زمین از مسایل مهم در ایران بعد از حمله مغول بود. در دوره اسلامی تا پیش از هجوم مغولان، شرع و عرف دو مبنای اصلی حقوق زمینداری ایران را تشکیل می داد، با ورود مغولان، یاسا نیز بدان افزوده شد و این سرآغاز چالشی جدی در حقوق زمینداری ایران بود.مواجهه شرع-سنت با یاسا و اثرگذاری آن بر مناسبات ملکی عصر مغولان در مطالعات شرق شناسی بازتاب زیادی نداشته است. لمبتون مناسبات ملکی این دوره را «دست برداشتن از سنت» می خواند. پطروشفسکی مسایل زمینداری ایران در این دوره را حاصل گذار امپراتوری مغول به مرحله فیودالی می داند. اما این استدلال ها با واقعیات زمینداری عصر مغول توافق ندارد. در این دوره یاسا به عنوان یک مبنای حقوقی و رفتاری طبقه حاکم با شرع و سنتهای ملکداری ایرانیان تضاد داشت اگرچه تلاش های زیادی برای حل این چالش از سوی ایلخانان و حکومت های بعد از آنان صورت گرفت اما چالش موجود تا دوره های بعد نیز تداوم یافت. سیوال اصلی این پژوهش چرایی و چگونگی چالش شرع و یاسا در دوران مغولان است که این تحقیق با استفاده از روش تاریخی و بررسی منابع و مطالعات به این دستاورد رسید که ، یاسای چنگیز خان اگرچه در دوران حاکمیت ایلخانان به شرع و سنتهای ایرانی نزدیک شد اما در نهایت موجب فراهم شدن زمینه دست اندازی بیشتر حکومت بر زمین و ماهیت واگذاری آن گردید.