مقایسه ذخیره کربن و نیتروژن خاک در دو عرصه قرق و چرا شده (مطالعه موردی: مراتع کوته شهرستان خاش)

خاک از مهمترین اجزای تشکیل دهنده اکوسیستم های مرتعی است و تخریب آن، کاهش توان تولید مرتع را در پی خواهد داشت. مراتع در حدود نیمی از خشکی های جهان را تشکیل می دهند و دارای بیش از یک سوم از ذخایر کربن زیست کره خاکی می باشند. در نتیجه، این اراضی قابلیت زیادی برای ترسیب کربن دارا هستند. این مطالعه با هدف بررسی توان ذخیره کربن و نیتروژن خاک در دو عرصه قرق و چرا شده در مراتع کوته شهرستان خاش، در استان سیستان و بلوچستان انجام شد.

برای مطالعه اثر قرق بر ذخیره کربن و نیتروژن خاک، سایت قرق 15 ساله مرتع کوته واقع در شهرستان خاش در نظر گرفته شد و سپس یک منطقه تقریبا مشابه با آن، به عنوان سایت چرا شده در نظر گرفته شد. با توجه به وضعیت توپوگرافی منطقه، در هر یک از مناطق قرق و چرا شده، 6 ترانسکت 100 متری (سه تا در جهت شیب و سه تا عمود بر جهت شیب) با فواصل تقریبی 50 متر، استقرار گردید. از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت سه پروفیل خاک حفر گرید و از عمق های 0-15 و 15-30 سانتی متری نمونه خاک در دو سایت قرق و چرا شده برداشت شد. سپس 3 نمونه برداشت شده از هر ترانسکت (6 ترانسکت و در نهایت 6 نمونه برای هر منطقه و عمق مشخص) با هم مخلوط و یک نمونه مرکب تهیه شد. بطور کلی تعداد 24 نمونه خاک جهت اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری، ذخیره کربن آلی و نیتروژن کل به آزمایشگاه انتقال یافت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و آزمون t جفتی و مستقل استفاده شد.

نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد تفاوت معنی دار در ذخیره کربن و نیتروژن کل در دو منطقه قرق و چرا شده وجود دارد (01/0<p). میزان کربن و نیتروژن در سایت قرق بیشتر از سایت چرا شده بود. بین فاکتور ذخیره کربن خاک در منطقه قرق و چرا شده در عمق 0-15 سانتی متر تفاوت معنی دار وجود نداشت ولی برای عمق 15-30 سانتی متر تفاوت معنی دار در سطح یک درصد وجود داشت. بیشترین مقدار ذخیره کربن در منطقه قرق و عمق 15-30 سانتیمتر (1/8 تن در هکتار) بدست آمد، در حالی که این مقدار در منطقه چرا شده در عمق دوم 1/5 تن در هکتار بود. نتایج حاصل از اندازه گیری ذخیره نیتروژن نشان داد بین دو منطقه قرق و چرا شده تفاوتی معنی داری در عمق اول وجود نداشت. ولی در عمق دوم بین ذخیره نیتروژن کل خاک در دو منطقه مورد مطالعه تفاوت معنی دار در سطح یک درصد وجود دارد، بطوریکه ذخیره نیتروژن در عمق دوم خاک منطقه قرق  88/0 تن در هکتار و در منطقه چرا شده 48/0 تن در هکتار بود.

بطور کلی می توان نتیجه گیری کرد که قرق باعث افزایش ذخیره کربن و نیتروژن کل در خاک منطقه قرق نسبت به منطقه چرا شده، شده است. علاوه بر این، با توجه به اینکه میزان ذخیره کربن و نیتروژن کل در خاک عمقی (15-30سانتی متر) بیشتر از خاک سطحی (0-15 سانتی متر) بود، به نظر می رسد در مناطق بیابانی میزان ذخیره کربن و نیتروژن خاک، در خاک عمقی بیشتر از خاک سطحی است.