اثر کاربری های مختلف اراضی بر مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک قطعه چهار شهریار ، استان تهران

خاک یکی از بزرگ ترین ذخایر کربن در بیوسفر با بیشترین پتانسیل ذخیره کربن برای کاهش اثرات تغییرات اقلیم هستند. مطالعه حاضر با هدف بررسی کاربری های مختلف اراضی بر ذخیره کربن و دیگر مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در قطعه چهار شهریار انجام شد.                                                                                                                  

مواد و روش ها: 

در این تحقیق کاربری مرتع، شامل آتریپلکس کاری 26 ساله، 16 ساله، 11 ساله و تاغ کاری 18 ساله و کاربری کشاورزی شامل کشت دیم و کشت آبی، همچنین اراضی شاهد انتخاب شدند. نمونه های خاک از اعماق 10-0، 20-10 و 40-20 سانتی متری به صورت تصادفی - سیستماتیک جمع آوری و آنالیز شدند. نمونه های خاک بعد از خشک شدن، ابتدا از الک دو میلیمتری عبور داده شده و سپس درصد سنگ و سنگریزه در آن مشخص گردید. درادامه، بافت خاک (درصد اجزای تشکیل دهنده خاک) به روش هیدرومتری، اسیدیته عصاره اشباع خاک به کمک pH متر، قابلیت هدایت الکتریکی در عصاره اشباع به کمک EC متر  ،آهک خاک به روش کلسیمتری ، نیتروژن به روش کجلدال ، فسفر به روش اسپکتوفتومتری ، سدیم و پتاسیم به روش فلم فتومتری، میزان کربن آلی خاک به روش والکی بلک و جرم مخصوص ظاهری با کمک روش کلوخه اندازه گیری شد. تنفس میکروبی نمونه های خاک از طریق بطری بسته اندازه گیری شد ، کربن و نیتروژن زیتوده میکروبی به روش تدخین-  استخراج و سهم متابولیک از تقسیم دی اکسید کربن آزاد شده (میلی گرم کربن بر گرم خاک در ساعت) بر زیست توده میکروبی کربن خاک (گرم کربن بر گرم خاک) محاسبه شد. سهم میکروبی از تقسیم دو پارامتر کربن زیتوده میکروبی خاک (میلی گرم کربن بر گرم خاک) بر میزان کربن آلی خاک (گرم کربن بر گرم خاک) بدست آمد.. آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) برای مقایسه داده های خاک در میان کاربری های مختلف استفاده شد. آزمون دانکن برای آزمون تفاوت در سطح یک درصد (01/0  <p) به کار گرفته شد. تمام تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از بسته نرم افزار آماری SPSS, 19 انجام شد.                                

نتایج نشان داد که مشخصات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در بین کاربری های مختلف اراضی دارای تفاوت معنی دار (01/0 p <) با یکدیگر بودند، به طوری که بیشترین میزان کربن آلی مربوط به تیمار کشت آبی 38/1 درصد و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد 14/0 درصد بود. همچنین کمترین میزان جرم مخصوص ظاهری مربوط به تیمار کشت آبی 36/1 گرم بر سانتی متر مکعب بود. بیشترین میزان تنفس پایه مربوط به تیمار تاغکاری 18 ساله 73/0 میلی گرم دی اکسید کربن در گرم خاک در روز می باشد. همچنین بیشترین میزان کربن زیتوده میکروبی مربوط به تیمار تاغکاری 18 ساله 55/124 میلی گرم در کیلوگرم می باشد، به طور کلی اراضی کشاورزی پتانسیل بیشتری برای ذخیره کربن نسبت به دیگر کاربری های مطالعه شده در این ناحیه دارند. در نهایت باید گفت که کاربری های مختلف اراضی تاثیر بسزایی بر خصوصیات فیزیکی شمیایی و زیستی خاک دارند، و نقش موثری در اندوخته بلند مدت کربن در خاک ایفا می کنند.                                                                         

نتیجه گیری: 

این تحقیق نشان داد که موفقیت در احیای مناطق بیابانی با استفاده ازاین گونه ها، منوط به دانستن روابط میان خاک و پوشش گیاهی است. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و زیستی خاک، تبادلات کربن بین هوا و خاک را تحت تاثیر قرار می دهند. ازجمله عوامل موثر بر خصوصیات خاک نوع پوشش گیاهی و کاربری اراضی است. این تحقیق نشان می دهد که مناسب ترین راه ذخیره کربن در خاک مبارزه با بیابان زایی و جنگل تراشی و حفظ و احیای پوشش گیاهی است.