بررسی تولید علوفه در منابع ژنتیکی زراعی و وحشی برخی شبدرهای یکساله ایران با استفاده از آب سبز در مناطق نیمه مرطوب معتدل کشور

شبدر وارداتی برسیم (Trifolium alexandrinum)، یکی از مهمترین گونه شبدر زراعی برای استفاده در مناطق نیمه مرطوب معتدل همانند برخی از مناطق شمالی کشور است که سالیان متمادی در جنوب و شمال کشور کشت می شود. جهت افزایش تنوع شبدر در سیستم های زراعی، طی سال های گذشته منابع ژنتیکی شبدرهای یک ساله وحشی موجود در کشور جمع آوری و ارزیابی شده اند. ولی واکنش این منابع در مناطق نیمه مرطوب معتدل شمال کشور از نظر تولید علوفه بررسی نشده است. لذا به این منظور، تعداد 17 نمونه ژنتیکی شبدر، از 8 گونه ، شامل سه گونه زراعی T. alexandrinum، T. resupinatum، T. incarnatum و 5 گونه وحشی شامل T. angustifolium ، T. echinatum، T. diffusum، T. lappaceum و T. purpureum به همراه رقم محلی شبدر برسیم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال (1398 و 1399) در شرایط دیم گرگان کشت و ارزیابی شدند. رطوبت مورد نیاز گیاه با استفاده از بارندگی های طبیعی تامین شد. بعد از برداشت، علوفه خشک هر کرت محاسبه و داده های دو سال بصورت آشیانه ای تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین ها به روش دانکن صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس، تفاوت معنی داری را در بین گونه ها نشان داد که میانگین عملکرد علوفه خشک در گونه های T. diffusum و T. resupinatum بترتیب 2063 و 6120 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج نشان داد که شبدرهای T. incarnatum و T. resupinatum بیشترین و شبدرهای T. lappaceum و T. purpureum کمترین ضریب تغییرات تولید علوفه در طی دو سال داشتند. این تحقیق نشان داد که برخی منابع ژنتیکی شبدر برسیم موجود در بانک ژن ملی ایران، همچنین نمونه های ژنتیکی 50TN00250 (شبدر ایرانی) و 50TN00708 (T. echinatum) قابلیت استفاده بصورت کشت مستقیم برای تولید علوفه در مناطق شمالی کشور با بارش بین 5/425 -4/212 میلی متر در سال را دارند. ولی شبدرهای وحشیT. purpureum 50TN00555، T. lappaceum 50TN01238، T.angostifolium 50TN01548 و T. diffusum 50TN01443 به علت ضریب تغییرات کم آنها در شرایط بارانی متفاوت و پایین بودن عملکرد آنها، نیاز به تحقیقات به نژادی بیشتر برای استفاده در مناطق شمالی دارند.