تبیین ابعاد مفهوم، مصادیق و قرائن تقلب در صورت های مالی: بر اساس روش تحلیل مضمون (تم)

تقلب از عوامل موثر در کاهش اعتماد عمومی نسبت به گزارش‌ها و صورت های‌مالی تهیه شده شرکت‌ها، محسوب می‌شود. به علت فقدان چارچوب نظری کامل و خلاء قوانین موضوعه تقلب، پژوهش حاضر با هدف تبیین ابعاد مفهوم، مصادیق و قراین تقلب در صورتهای‌مالی به روش تحلیل تم، منطبق با شرایط محیطی کشور، انجام شد. در این تحقیق با مصاحبه از 21 نفر خبره که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند و عضو جامعه حسابداران رسمی ایران یا کارشناس رسمی دادگستری بوده و سابقه بررسی تقلب در پرونده‌های کلان شرکت‌های ایرانی را داشته‌اند این نتیجه حاصل شده است که مفهوم تقلب در صورتهای‌ مالی دارای ابعاد قانونی(لزوم تعریف تقلب در قانون، ذکر و تعریف نمودن مصادیق تقلب در قانون)، معنوی(قصدو نیت، فریب‌کارانه، معمولا"توام با تبانی) و مادی(وارونه جلوه دادن واقعیت، داشتن مزایا و منافع برای مرتکب و ‌ضرر و زیان‌رساندن‌به‌دیگری) است. همچنین یافته‌‌ این تحقیق، مصداق‌های کلی تقلب در صورتهای مالی را، در پنج تم فرعی(1- اسناد و مدارک جعلی، 2- دستکاری در اقلام صورتهای مالی، 3- افشاء یا عدم افشای اطلاعات با اهمیت، 4- بکارگیری نادرست استانداردهای حسابداری و 5- سوء استفاده از داراییها)، بعلاوه در تم فرعی مصادیق قوانینی (برخی مصادیق اشاره شده در بعضی قوانین جاری کشور)، به همراه مجموعه مصادیق عینی برای هر تم فرعی نشان می‌دهد. افزون بر این قراین تقلب در صورتهای مالی را در تم‌های قراین غیر مالی (قراین شکلی و ساختاری) تقلب و قراین مالی تقلب بیان می‌دارد. قانونگذار می‌تواند از مفهوم و مصداق‌ های تقلب ارایه شده در این پژوهش در تعریف و نیز تدوین قانون مقابله با تقلب برای شرکت‌های ایرانی استفاده نماید.