بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی جمعیت های مختلف گوش بره (Phlomis olivieri Benth.) در استان همدان

جنس Phlomis از تیره Lamiaceae حدود 113 گونه را در جهان شامل می شود. براساس آخرین گزارش، جنس Phlomis دارای 20 گونه و 3 هیبرید در ایران است که 9 گونه آن، انحصاری ایران هستند. گیاه Phlomis olivieri Benth. از گونه های بومی ایران است. گونه های مختلف Phlomis در طب سنتی، برای درمان برخی بیماری ها ازجمله زخم معده، دیابت و التهاب مورد استفاده قرار گرفته است. این پژوهش، به منظور ارزیابی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی 11 جمعیت گیاه گوش بره، در سال 1400 در مناطق مختلف استان همدان به اجرا درآمد. براساس نتایج به دست آمده، بیشترین وزن تر و وزن خشک سرشاخه گل دار (96/6 و 48/3 گرم) و همچنین بیشترین وزن تر و وزن خشک گیاه (به ترتیب 77/11 و 86/5 گرم) به جمعیت کوهانی تعلق داشت. بلندترین طول گل آذین (2/24 سانتی متر) مربوط به جمعیت جوزان و کوتاه ترین طول گل آذین (9/8 سانتی متر)  مربوط به جمعیت گاماسیاب بود. بیشترین قطر ساقه (45/4 میلی متر) در جمعیت گرین مشاهده شد. بیشترین ارتفاع گیاه (4/49 سانتی متر) مربوط به جمعیت راهدارخانه بود که با جمعیت گرین، تفاوت معنی داری نداشت (p<0.05) و کمترین آن، مربوط به جمعیت گرمک (31 سانتی متر) بود که با جمعیت گاماسیاب (50/33 سانتی متر) اختلاف معنی داری نداشت. همچنین، 31 ترکیب در اسانس شناسایی شد که کاریوفیلن، ژرماکرن دی، و ای بتا فارنسن، بیشترین درصد اجزای تشکیل دهنده اسانس را به خود اختصاص دادند. در این مطالعه، بیشترین اسانس (04/0 درصد) از منطقه کوهانی به دست آمد که در بین جمعیت های مورد مطالعه، دارای کمترین ارتفاع از سطح دریا بود. بنابراین به نظر می رسد که عوامل محیطی نیز همانند عوامل ژنتیکی، در ایجاد تنوع در خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی این گیاه موثر بوده اند.