بررسی نقش فرسایش کناره ای و بستر رودخانه بر مورفولوژی کانال رودخانه (مطالعه موردی: کانال اصلی مخروط افکنه کاهو مشهد)

تغییرات مجرای رودخانه های آبرفتی، حاصل فرسایش و رسوب گذاری کناره و بستر آنهاست. هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش فرسایش کناره ای و بستر کانال اصلی مخروط افکنه کاهو بر مورفولوژی آن، به منظور تعیین عامل اصلی تغییرات کانال رودخانه است. بدین ترتیب، هشتاد پروفیل عرضی از کانال اصلی برداشت شد. در ابتدا، بررسی مورفولوژی کانال اصلی این مخروط افکنه بر اساس طبقه بندی های استاندارد نشان داد که شکل اصلی کانال رودخانه در بیشتر بخش ها از نوع بریده بریده است و فقط در سه بازه حوالی روستاهای دوین و شاه نیاز به طول 57/1 کیلومتر، به صورت آناستوموسینگ تغییر یافته است. همچنین بررسی عرض کانال اصلی نشان داد که عرض رودخانه به سمت پایین دست کاهش یافته است. طبق بررسی های صورت گرفته در زمینه فرسایش کناره ای در هشتاد پروفیل برداشتی، شکل های فرسایشی مهم این کانال شامل شکل های خندقی، شیاری و آب منفذی است. همچنین نتایج ارزیابی کلاس های فرسایشی و ارتفاع دیواره نشان داد که بازه های با توان فرسایش پذیری بالا، در بخش های میانی و انتهایی مخروط افکنه واقع شده اند. کلاس رودخانه نیز از نوع H2T3 است و از طرفی، فرسایش دیواره سمت چپ کانال اصلی بیش از سمت راست است. به منظور بررسی فرسایش بستر کانال اصلی با استفاده از نمونه های رسوب هر پروفیل، آستانه حرکت رسوبات برداشت شده ارزیابی شد. نتایج محاسبات حاکی از آن است که در 34 پروفیل، کانال رودخانه به حالت تعادل نزدیک است و فرسایش بستر به سمت پایین دست کاهش می یابد، عمق و شیب کانال اصلی نیز نسبت به عرض کانال تغییرات کمتری دارد که فرسایش کمتر بستر نسبت به دیواره ها را نشان می دهد. افزایش شدت فرسایش در دیواره چپ نسبت به دیواره راست و بستر کانال اصلی، باعث شده است رودخانه در طی زمان به خصوص در بخش میانی و انتهایی به سمت چپ منحرف شود.