مقایسه «آزادی» در اندیشه شیخ فضل الله نوری و آیت الله مصباح یزدی

آزادی از مهم ترین مفاهیم، در طول دو سده اخیر بوده است. با شکل گیری جنبش مشروطه، این مفهوم به یکی از محورهای مناقشه سیاسی تبدیل شد و در این میان شیخ فضل الله نوری، با توجه به اندیشه مشروعه خواهی اش، آن را منافی دین می دانست. دهه ها بعد، با شکل گیری اسلام سیاسی فقاهتی، یکی از مفاهیم مهم آن، باز هم «آزادی» بود. آیت الله مصباح یزدی نسبت به این مفهوم تاملاتی دارد که در پژوهش حاضر به این پرسش اساسی پرداخته می شود که این تاملات نسبت به اندیشه شیخ فضل الله، چه تفاوت ها و چه شباهت هایی است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته های پژوهش نشان داد که برخی مصادیق مهم آزادی، مانند آزادی بیان، که در مشروطه دارای اهمیت زیادی بود، در منظومه فکری شیخ فضل الله نفی شده و اساسا در «تضاد» با شرع و در «نفی» آن قلمداد شده است. آیت الله مصباح، آزادی را اساسا رهایی از بندگی طاغوت و عبادت غیر خدا می داند و البته، در شباهت با شیخ فضل الله، آزادی در معنای غربی و لیبرال را نمی پذیرد، ولی آن را در چهارچوب نظام اسلامی، پذیرفته و از این جهت با شیخ فضل الله متفاوت است.