ارزیابی پایداری عملکرد و تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های جو (.Hordeum vulgare L) در اقلیم معتدل ایران

مقدمه و هدف:

 تنش خشکی یکی از نتایج تغییرات آب و هوا است که تاثیر منفی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی دارد. به  نژادی برای تحمل به خشکی و پایداری تولید از اهداف مهم برنامه  های اصلاحی گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک می  باشد.

به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه و تحمل به تنش خشکی آخر فصل ژنوتیپ  های جو در اقلیم معتدل کشور، 20 رقم و لاین جو، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 در چهار ایستگاه تحقیقاتی شامل کرج، ورامین، بیرجند و یزد در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل (قطع آبیاری در 50% سنبله دهی) مورد ارزیابی قرار گرفتند.

تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ژنوتیپ، برهمکنش سال × مکان، مکان × ژنوتیپ و ژنوتیپ × سال × مکان بر عملکرد دانه معنی دار بود. جهت بررسی دقیق تر اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین ژنوتیپ های با عملکرد پایدار و متحمل به خشکی پارامترهای مختلف پایداری و شاخص  های تحمل و حساسیت به خشکی برای هر ژنوتیپ محاسبه گردید. محاسبه پارامترهای پایداری نشان داد که لاین های شماره 20، 4، 16 و 15 به ترتیب به عنوان ژنوتیپ  هایی با عملکرد پایدار و سازگاری مناسب شناخته شدند. از نظر شاخص  های تحمل به خشکی در سال اول لاین های 4، 17، 16، 20 و 11 و در سال دوم لاین  های 7، 3، 16، 4، 20 و 5 ژنوتیپ های برتر متحمل به خشکی انتهای فصل بودند.

استفاده از شاخص  های تحمل و حساسیت به خشکی، نمودار سه بعدی و بای پلات در سال اول و دوم نشان می دهد که لاین  های 4، 16 و 20 به  طور مشترک در هر دو سال به عنوان ژنوتیپ  های برتر از نظر تحمل به خشکی انتخاب شدند، بنابراین این نتایج نشان می دهد که این لاین  ها از تکرارپذیری مناسبی برای تحمل به خشکی برخوردار بودند. از طرفی آماره های پایداری نیز دلالت بر پایداری عملکرد این لاین  ها داشت، پس با توجه به پایداری عملکرد دانه، تحمل به خشکی و پتانسیل بالای عملکرد، سه لاین 4، 16 و 20 به عنوان لاین های برتر و سازگار برای شرایط نرمال و تحت تنش خشکی آخر فصل در اقلیم معتدل کشور بعد از آزمایشات تکمیلی می تواند برای کمک به تولید در این مناطق مد نظر قرار گیرد.