برآورد پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های عدس با استفاده از روش های پارامتری در شرایط دیم شهرستان خرم آباد

مقدمه و هدف:

 اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط سبب بروز تفاوت های قابل ملاحظه ای بین واکنش ژنوتیپ ها در محیط های مختلف می گردد. عملکرد و پایداری ارقام به مقدار زیادی تحت تاثیر اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط می باشد. روش های متعدد آماری برای برآورد اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط و انتخاب ژنوتیپ های پایدار و پر محصول معرفی شده است. این پژوهش نیز به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط و پایداری عملکرد دانه و معرفی بهترین ژنوتیپ و همچنین بررسی کارایی روش های پارامتری در گزینش ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا انجام شده است.

این مطالعه در طی چهار سال زراعی (1399- 1395) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سراب چنگایی خرم آباد، اجرا شد. آزمایش شامل 14 ژنوتیپ عدس به همراه دو ژنوتیپ شاهد گچساران و سپهر بود. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد.

تجزیه واریانس مرکب نشان دهنده معنی داری اثرات سال، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط بود. معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط می توان این استنباط را نمود که عملکرد ارقام در محیط های مختلف یکسان نیست و دارای نوسان می باشد و ژنوتیپ های پایدار قابل شناسایی می باشند. با توجه به این موضوع به بررسی اثر متقابل ژنوتیپ Í محیط و گزینش ژنوتیپ های پایدار پرداخته شد. بر اساس آماره های اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی، انحراف از خط رگرسیون و ضریب تشخیص ژنوتیپ شماره 5 (FLIP2014-032L) به عنوان ژنوتیپ پایدار با عملکرد بالا شناسایی شد. همچنین بر اساس همبستگی رتبه ای همبستگی مثبت و معنی داری میان آماره های ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی و انحراف از خط رگرسیون مشاهده شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای آماره های پارامتری در سه خوشه اصلی قرار گرفتند و آماره های اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ضریب تغییرات محیطی و انحراف از خط رگرسیون در یک گروه و در خوشه سوم قرار داشتند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های عدس بر اساس میانگین عملکرد و آماره های پایداری پارامتری ژنوتیپ ها در چهار خوشه اصلی قرار گرفتند که ژنوتیپ شماره 5 در گروه دوم قرار داشت.

بر اساس نتایج این پژوهش روش های پایداری پارامتری مورد استفاده در این مطالعه به استثناء آماره های ضریب رگرسیون و واریانس محیطی قادر به شناسایی ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا بودند. در مجموع بر اساس اکثر روش های پایداری پارامتری مورد استفاده در این پژوهش ژنوتیپ شماره 5 با میانگین عملکرد دانه 1574/68کیلوگرم در هکتار به عنوان ژنوتیپ پایدار معرفی شد.