تعصب بین مذهبی در میان دانشجویان اهل سنت ایران : رویکرد شناخت اجتماعی

 مرزنشینی  بستر اجتماعی همزیستی اقوام و مذاهب گوناگون در کردستان، بلوچستان، و ترکمن‌صحرای ایران است؛ اما این بستر مانند بسیاری از زمینه‌های اجتماعی مشابه محمل تعصب‌های بین قومی و مذهبی و بازنمایی‌های خودی و دیگری هم هست. این تعصب‌های بین گروهی، از جمله تداعی‌های شناختی هستند که در ساختار اجتماعی کلان به دسته‌بندی‌های اجتماعی و در سطوح خرد به جهت‌دهی ارتباطات میان گروهی و همچنین توزیع امتیازات اجتماعی منجر می‌شود. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این 3 سوال است که؛ 1. چه نوع تعصب‌های بین مذهبی میان دانشجویان کرد و بلوچ و ترکمن ساکن استان‌های متبوع و یا مهاجر به تهران با اهالی شیعه ساکن این استان‌های مرزی وجود دارد؟ 2. میزان تعصب‌های بین‌مذهبی در میان دانشجویان اهل تسنن با شیعیان ساکن در استان‌های مربوطه در چه سطحی است؟ 3. مهاجرت تحصیلی به تهران چه تاثیری بر چگونگی و میزان تفکرات قالبی و تعصب‌های بین‌مذهبی دانشجویان اهل تسنن داشته است؟

روش‌شناسی:

 برای پاسخ گویی به این سوالات، ما از یک روش‌شناسی ترکیبی بهره‌بردیم و با استفاده از ابزار‌های کیفی و کمی به بررسی تعصب‌های میان مذهبی به مطالعه تعصب‌های میان مذهبی پرداختیم. ابزار کمی این مطالعه برگرفته از «مدل محتوای تفکر قالبی» سوزان فیسک است. به منظور تکمیل داده‌ها و فهم عمیق‌تر بازنمایی شناختی خودی و دیگری در ارتباطات میان مذهبی در ذهن دانشجویان اهل سنت ایران، از مشارکت کنندگان پژوهش خواستیم تا در توصیف خودشان و شیعیان استان حداقل 5 صفت بیان کنند. سپس به تحلیل محتوای کیفی و کمی صفت‌های ارایه شده پرداختیم.

یافته‌های پژوهش:

 نتایج پیمایش نشان می‌دهد که در خصوص دانشجویان کرد و ترکمن، مهاجرت به تهران، موجب افت خوانش تصویر خود از نگاه افراد غیرهم قوم و هم مذهب استان مرزی شده است. همچنین، بر مبنای داده‌ها به نظر می‌رسد که تصویر دیگری استان نیز برای ایشان تضعیف شده است، و این امر نشان می‌دهد که بازنمایی خودی و دیگری برای دانشجویان کرد و ترکمن پس از مهاجرت به تهران، تضعیف می‌گردد. اما در خصوص دانشجویان بلوچ ، که در هر دو شاخص بازنمایی خود و دیگری، دارای بدترین تصویر در میان همتایان ترکمن و کرد خود در استان بوده‌اند، می‌توان گفت که مهاجرت به تهران موجب بهبود وضعیت شده است؛ چرا که با ارتقاء شاخص‌های گرمابخشی و کارآمدی، جایگاه دیگری استان را از نفرت و تحقیر میان گروهی دور  و به سوی برتری خوانی نزدیک‌تر می‌کند.

نتیجه‌گیری:

 داده‌های بدست آمده این پژوهش نشان می‌دهد که 1. تعصب بر ارتباط کردها، بلوچ‌ها، و ترکمن‌های اهل تسنن با شیعیان ساکن استان‌های مرزی تاثیر بسزایی می‌گذارد. 2. مهاجرت تحصیلی به تهران بر تضعیف تصویر دیگری در میان کردها و ترکمن‌ها تاثیرگذار است، اما ارتباط میان مذهبی پس از مهاجرت در میان بلوچ‌ها کمی تسهیل می‌گردد.