عفات/ زعفات/ عرفات؟ بررسی ضبط و خوانش واژه ای دخیل، در بیتی از حدیقه الحقیقه و تحلیل معناشناختی آن

یکی از مهم ترین مولفه ها در تصحیح متون کهن، دقت در صورت ها و خوانش های مختلف لغات و عبارات و بررسی معناشناختی هریک از این صور احتمالی است. در این میان، تشخیص ضبط صحیح واژگان دخیل و خوانش صحیح آنها، دقت و کندوکاو بیشتری را می طلبد؛ زیرا این دسته از واژه ها، به سبب غرابت کاربرد، دچار تحریف ها، تصحیف ها و بدخوانی های بیشتری می شوند. همچنین، برخی از این کلمات در زبان اصلی، دو یا چند معنای مختلف دارند و این ویژگی را در زبان دوم نیز حفظ می کنند. با این وصف، غفلت مصحح از این قرایت ها و معانی چندگانه، می تواند ضبط و شرح واژه و عبارت را معیوب و مخدوش کند. واژه کم کاربرد «عفات/ عفات» نمونه ای از همین کلمات دخیل است که در بیتی از حدیقه الحقیقه به کار رفته است؛ اما در همه تصحیح های علمی و انتقادی معاصر به صورت نادرست ضبط شده یا به حاشیه رفته است. در این پژوهش، ابتدا ضمن نقد تصحیح ها و شروح حدیقه، ضبط صحیح واژه و بیت مذکور بررسی می شود و سپس با درنظرگرفتن خوانش های دوگانه کلمه و با توجه به شیوه کاربرد آن در سایر متون، تحلیل معناشناختی جامعی از آن ارایه خواهد شد. همچنین، توضیحات نادرست برخی فرهنگ ها و شروح، درباره کاربرد معنایی واژه منظور در سایر شواهد متنی فارسی، مانند دیوان مسعود سعد، نقد و اصلاح می شود.