مشابهت سنجی نظریه «بخت اخلاقی» و «تاثیر عوامل غیر ارادی بر استحقاق کیفر» نزد اصولیان

اصطلاح بخت اخلاقی اشاره به تاثیر عوامل مبتنی بر بخت بر قضاوت های اخلاقی پیرامون کارهای انسان دارد؛ ویژگی های وراثتی و نهادینه، موقعیت های زمانی و مکانی و نیز پیامدهای غیر قابل پیش بینی یا پایش، از برجسته ترین عوامل مبتنی بر بخت به شمار می آیند. اندیشمندان اخلاق پاسخ های مختلفی برای حل این چالش پیشنهاد داده اند که چگونه می توان علی رغم وجود عوامل مبتنی بر بخت، قضاوت اخلاقی منصفانه ای را انجام داد. در چالشی مشابه، اندیشمندان اصول فقه نیز کوشیده اند مسیله استحقاق کیفر اخروی را با توجه به تاثیر عوامل غیر ارادی بر کردار انسان مورد واکاوی قرار دهند. در این نوشتار به شناسایی و نقد رویکردهای اصولیان پیرامون مسیله یادشده پرداخته می شود. حاصل سخن آنکه اصولیان غالبا می پذیرند که امر مبتنی بر بخت، غیر اختیاری و خارج را از کنترل را نمی توان در کیفردهی دخیل دانست؛ اما برداشت آنان از این مفاهیم متفاوت است. باورها، دسته بندی ها و راه حل های ارایه شده از سوی اصولیان در این مسیله، مشابهت و اشتراکات قابل توجه با باورهای اندیشمندان اخلاق در مسیله بخت اخلاقی دارد.