بررسی علل ابهام تقسیم بندی معقولات در تفکر فیلسوفان مسلمان

بحث مفاهیم کلی و دسته بندی معقولات از مهمترین مباحث فلسفی است که در سامان بخشیدن به دیگر مسایل فلسفی نقش محوری و اساسی دارد. سخنان و دیدگاه های فیلسوفان مسلمان در دسته بندی معقولات دچار اختلافات و ابهامات زیادی شده است. تا زمانی که عوامل زمینه ساز ابهام بررسی نگردد، نمی توان به دسته بندی مناسبی از معقولات و مفاهیم کلی دست یافت. درباره علل ابهام در اندیشه فیلسوفان مسلمان می توان به مواردی مانند عدم اصطلاح سازی، ابهام رابطه معقول اول با معقول ثانی، درآمیختن حیطه ها در تقسیم معقولات، گره زدن دسته بندی مفاهیم به نظریات فلسفی و ابهام نسبت میان وجود و ماهیت اشاره نمود. با بررسی دقیق علل ابهام و لوازم معرفتی آنها می توان پی برد که معقول ثانی فلسفی نمی تواند قسیم معقول اول باشد و در دسته بندی معقولات نحوه دلالت مفهوم بر مصداق ملاک تقسیم است، نه نحوه شکل گیری و انتزاع مفهوم؛ وجود و هستی به سبب شمول آن نباید در عرض مفهوم دیگری مانند ماهیت قرار گیرد و به تبع نزاع اصالت وجود و ماهیت تعریف گردد. با قرار دادن مفهوم وجود و واقعیت به عنوان مقسم مفاهیم می توان دسته بندی جدیدی را مطرح نمود که اشکالات و ابهامات مورد نظر را نداشته باشد.