بررسی علم قاضی از منظر فقهی و حقوقی

قضاوت، ازنظر جامعه و اندیشمندان فقه و حقوق، همواره نیازمند توجه ویژه ای بوده و در سازمان حکومتی جزء اساسی ترین محورهای تحقق عدالت محسوب می شود. در تمام نظام های حقوقی، امر قضاوت، قاضی و قوه قضاییه از جایگاه ویژه ای برخوردار است لیکن تحقق این محورها حافظ عدالت و مجری قانون، شخص قاضی است که در بحث اجرای عدالت با داشتن قضاتی عالم و عادل این خواسته محقق خواهد شد. بررسی عدالت و علم قضات از اهداف مهم این پژوهش بوده و نتایج این پژوهش نشان می دهد که در بین صفات و ویژگی های یک قاضی موضوع شروط علم و اجتهاد او، مهم ترین مبحث است. علم قاضی از ادله اثبات دعوا و طرق اثبات جرایم است و چه بسا نزد قایلین به آن بر سایر ادله مقدم باشد. در این مقاله، ادله قایلین به جواز عمل حاکم به علم خویش و محاجه قایلین به عدم جواز ارایه شده است. درنهایت، ادله قایلین به جواز تقویت شده و جانب ایشان را گرفته است، بدون این که تفصیلی بین حق الله و حق الناس قایل شود. برخی از عناوین استنادی عبارت اند از: اجماع، اقوا بودن علم بر بینه، استلزام فسق قاضی یا استنکار از صدور حکم و نیز استلزام عدم وجوب انکار منکر و اظهار حق با عدم دادرسی بر طبق علم خویش، آیات دال بر حکم بما انزل الله و اقامه حق و عدل و روایات عمومی و خصوصی مشعر به آن که با تبیین و تقویت آن ها و ذکر موارد قانونی مربوط فتوای امام خمینی (ره) را نتیجه گرفته و حسن ختام مقاله تلقی نموده است.