تاثیر جهت و موقعیت شیب بر خصوصیات مهم خاک در منطقه کالپوش شاهرود

شرایط توپوگرافی هر منطقه از مهم ترین عوامل اثرگذار بر تغییرات ویژگی های خاک، به ویژه در مقیاس های مکانی کوچک است. در پژوهش حاضر تلاش گردید تا با مقایسه مقادیر ویژگی های واکنش خاک، درصد مواد آلی، فسفر قابل دسترس، میانگین هندسی قطر خاکدانه ها و رس قابل پراکنش در آب در خاک های واقع در دو جهت شیب شمالی و جنوبی و پنج موقعیت قله، شانه، پشت، پا و پنجه شیب در منطقه جنگلی کالپوش در شمال شرق شاهرود، اثر جهت و موقعیت شیب بر کیفیت خاک با توجه به شرایط موضعی منطقه بررسی شود. برای این منظور، در هر موقعیت شیب در سه نقطه با فاصله طولی دو متر، نمونه های خاک از لایه صفر تا 20 سانتی متری برداشت و پس از آماده سازی و عبور دادن آنها از الک دو میلی متری، ویژگی های ذکرشده خاک با استفاده از روش های استاندارد اندازه گیری شدند. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از روش مقایسه میانگین ها بر اساس آزمون دانکن به انجام رسید. نتایج حکایت از معنی دارشدن اثرات متقابل فاکتورهای جهت و موقعیت شیب بر اغلب ویژگی های خاک در سطح احتمال یک درصد داشت. در تضاد با پژوهش های پیشین، مقادیر شاخص های مواد آلی (64/2 درصد)، فسفر قابل دسترس (13/10 میلی گرم بر کیلوگرم)، میانگین هندسی قطر خاکدانه ها (30/1 میلی متر) و رس قابل پراکنش در آب (23/2 درصد) در شیب جنوبی در مقایسه با مقادیر متناظر آنها در شیب شمالی (به ترتیب، 13/2 درصد، 74/8 میلی گرم بر کیلوگرم، 95/0 میلی متر، و 90/3 درصد) به مراتب مطلوب تر بودند. به نظر می رسد با توجه به برف گیر بودن منطقه مورد مطالعه و سرمای زودرس پاییزه، دمای پایین خاک در شیب شمالی مانع رشد مطلوب پوشش گیاهی و توسعه فرایندهای تکامل خاک می شود. حال آن که، دریافت اشعه مستقیم خورشید توسط خاک های واقع در شیب جنوبی تا حدی به تعدیل سرمای زودرس و در نتیجه، فراهم شدن دمای مناسب برای رشد گیاهان و بهبود شرایط خاک می انجامد.