بازخوانی مفهوم انفال: پیشنهاده ای مبتنی بر نقد و تحلیل تعاریف مرسوم

انفال در لغت از "نفل" گرفته شده و به معنای "زیادی" است. از سوی دیگر، نگاهی به روایات و کتب فقهی نشانگر این نکته است که مصادیق متعددی دربرگیرنده انفال است. بر این اساس، مقاله ی حاضر می کوشد به تبیین مفهوم انفال بپردازد تا از رهگذر آن، تشخیص مصادیق انفال امکان پذیر گردد. روش پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانه ای بوده است و از نوع کیفی مبتنی بر وارسی تعاریف و مصادیق آن در منابع فقهی می باشد. در مجموع، برون داد کاوش های این پژوهش نشان می دهد که در متون فقهی بیشتر به ذکر مصادیق انفال پرداخته شده است؛ لکن تبیین مفهوم اصطلاحی انفال نزد فقها می تواند زمینه ی نزدیک شدن به موارد دیگر را نیز مشخص سازد. سوالی که مطرح است اینکه آیا در استقراء موارد انفال می توان به یک ضابطه کلی دست یافت؟ برخی از فقهای معاصر انفال را به «ما لا رب لها» تعریف کرده اند؛ اما پیشنهاده مقاله کنونی این است که عدم تعریف ایمه (ع) و فقهاء به جهت این است که معنای لغوی و اصطلاحی انفال یکسان است و به معنای «زیادت بر اصل» است و اینکه تعداد مصادیق انفال در کتب فقها و حتی در روایات مورد اتفاق نیست به دلیل این است که ادله ی موجود درباره انفال در مقام حصر مصادیق انفال نبوده است بلکه جنبه تمثیلی دارد و قطعی و اجماعی نیست و تشخیص مصادیق به مقتضای زمان، مکان، سوال کننده و نیاز اجتماعی بر عهده ی مالک آن است که طبق نص صریح آیه ی قرآن کریم (انفال/1) مالک انفال خداوند و رسول اکرم (ص) است و بعد از رحلت حضرت رسول (ص) طبق روایات منصب امامت و رهبری است.