تاثیر خشکسالی هواشناسی و چرای دام بر ساختار پوشش گیاهی در مناطق خشک (مطالعه موردی: جنگل نخاب، شهرستان خوسف)

خشک سالی و چرای دام در مراتع، نقش مهمی در تغییر ساختار پوشش گیاهی و از بین رفتن تنوع زیستی اکوسیستم های طبیعی دارند. در این تحقیق، به منظور تعیین اثرات خشک سالی و چرای دام بر ساختار پوشش گیاهی مراتع واقع در جنگل نخاب استان خراسان جنوبی، شاخص های فراوانی و وفور گونه ای، تنوع زیستی و وضعیت و گرایش مرتع ارزیابی شد. بدین منظور، نمونه برداری در 80 پلات چهار مترمربعی واقع بر چهار ترانسکت 150 متری به روش های مرسوم و در یک دوره دو ساله (بین سال های آبی 1399-1398 و 1400-1399) انجام شد. بر اساس شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص درصد نرمال (PN)، سال 1399-1398، بسیار مرطوب و سال 1399-1400 خشک سالی بوده است. بر اساس روش فیزیونومی، تیپ گیاهی منطقه مورد مطالعه، Hammada salicornica و گونه های مهم همراه شامل گونه های Aeluropus littoralis، Haloxylon persicum و Zygophyllum atriplicoides است. به لحاظ درصد پوشش گیاهی، لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه بین دو مرتع چرا شده و قرق در دو سال بسیار مرطوب و خشک سالی خفیف تفاوتی وجود ندارد. نتایج نشان می دهد که در دو سال نمونه برداری، مرتع چرا شده نسبت به مرتع قرق، از تراکم گونه ای بالاتری برخوردار است. قرق مرتع، به نفع گونه های کلاس I و III شده و چرای دام باعث کاهش گیاهان کلاس I و III و افزایش گیاهان کلاس II شده است. چرای دام باعث کاهش تراکم گیاهان گندمی، علفی و بوته ای شده و تاثیری بر تراکم درختچه ای ها نداشته است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در سال تر، بین دو مرتع چرا شده و قرق، تفاوتی بین غنای گونه ای وجود ندارد. با وجود این، مرتع قرق نسبت به مرتع چرا شده از تنوع گونه ای بیش تری برخوردار است؛ اما در سال خشک، کلیه شاخص های تنوع زیستی بین دو مرتع چرا شده و قرق تفاوتی نداشتند. این بیان گر آن است که در شرایط خشک سالی حتی قرق مرتع نیز به بهبود تنوع گونه ای کمک نمی کند.