حکمت و هنر مقدس مندله؛ تحلیل نقشه واستو پوروشه مندله و تاثیر و ارتباط آن در ساختار معماری آتشکده ها

در سرزمین هند بسیاری از الگوهای هنر و معماری کهن، براساس باور و دستورات دینی طرحریزی شده است. یکی از حکمتهای هنر مقدس در هند، دانش واستو-پوروشه-مندله است. مندله یا به طور دقیق تر واستو پوروشه مندله، نام پلانی مربع است که ریشه در متون مذهبی کهن هند به نام وده ها دارد. مندله دارای سه فرم اصلی دایره، مربع و مثلث است. دایره فرم بنیادین آن است، ولی در هنر و معماری، مندله فرم آتش مثلث و مندله زمین فرم مربع دارد. از اینرو برای ساخت معابد، از فرم مربع که بیانگر مندله زمین است استفاده می شود. هدف از این نوشته، شناخت فرم های مندله، تحلیل نقشه واستوپوروشه مندله و ارتباط آن با معماری مذهبی ایران پیش از اسلام (آتشکده ها) است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. حاصل مطالعه نشان می دهد که ایرانی ها، در ساخت آتشکده تحت تاثیر حکمت واستو پوروشه مندله بوده اند که این دانش وده یی، ریشه کهن و مشترکی میان هند و ایران دارد. فرم و محتوای به کار رفته در عناصر آتشکده از حکمت واستو تبعیت می کند و قابل تطبیق با آن است. آتشکده با چهار درگاهی، تقدیس مربع مرکزی (محرابی در مرکز)، گنبدی مدور روی قاعده مربع و تکریم عناصر اربعه در آتشکده ها، به خصوص عنصر آتش و پالوده نگه داشتن هوا در مکان مقدس، از شاخص ترین ویژگی های مشترک میان معابد هندو و آتشکده هاست.