مقایسه مفهوم عقل از دیدگاه امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی

عقل از دیدگاه غزالی عبارت است از:« وصفی که انسان را از بهایم جدا می سازد، علمی که در کودکی به وجود آمده و قوه تمییز دارد، علمی که از تجربه به دست می آید، علمی که انسان با دست یافتن به آن عاقبت هر عملی را پیش بینی می کند» و آن را بر«نظری و عملی، دنیوی و اخروی، غریزی و اکتسابی» منقسم می کند.خواجه نصیر عقل را قوه استدلال دانسته ، در اندیشه خواجه نصیر «عقل» بهترین معیار شناخت و دریافت حقیقت معرفی شده و از تقدس برخوردار است و بر دو نوع «عملی و نظری» می باشد. که نوع «عملی» آن بیش تر کارکرد دارد. اما در اندیشه امام غزالی «عقل» گاه به طور طبیعی در انسان وجود دارد و برخی به واسطه عمل انسان و از طریق مجاهدت به دست می آید. براساس اندیشه غزالی از سه طریق می توانیم به شناخت و معرفت موضوعاتی برسیم که نیاز به شناخت دارند: اولی مسایلی که فقط با عقل شناخته می شوند و قسم دوم موضوعاتی که با شرع شناخته می شوند و قسم سوم مسایلی که هم با شرع و هم با عقل می توان به معرفت رسید. غزالی و خواجه نصیر هر دو معتقد بر تعادل و سازگاری میان عقل و نقل بوده، روش خواجه در مقام اثبات در دو دسته کلی روش نقلی و روش عقلی قرار دارد.