مقایسه و ارزیابی تغییرات مکانی اتصال رسوبی و نسبت تحویل رسوب در آبخیز مارچشمه (استان سمنان)

برآورد رسوب دهی آبخیز، یک فرآیند مهم در مدیریت آبخیز است. به دلیل محدودیت اطلاعات تولید رسوب در آبخیزهای کوچک، روش هایی تجربی برای برآورد مقادیر آن در آبخیزهای مختلف توسعه داده شده است. اتصال رسوبی یکی از مشخصه های مهم تولید رسوب حوضه است و برای تخمین بهتر با نسبت تحویل رسوب (SDR) مقایسه می شود. هدف از پژوهش حاضر مقایسه و ارزیابی تغییرات مکانی مقادیر SDR و شاخص اتصال در مقیاس آبخیز کوچک است. این مطالعه در آبخیزمارچشمه استان سمنان با مساحت 2418 هکتار، انجام گردید. در خروجی این آبخیز یک بند خاکی توسط مدیریت آبخیزداری سازمان جهاد سازندگی سابق استان (1373)، احداث شده و در آبخیز بالادست آن هیچ گونه عملیات آبخیزداری اجرا نشده است. در سال 1391 توسط مرکز تحقیقات استان سمنان مقدار رسوب به تله افتاده در پشت بند اندازه گیری شد. لازم به ذکر است تا زمان اندازه گیری رسوب تمامی رسوب رسیده به خروجی آبخیز در مخزن بند به تله افتاده و رسوبی از بند سرریز ننموده است. بااستفاده از مقدار رسوب اندازه گیری شده، واسنجی مدل WaTEM/SEDEM برای محاسبه SDR انجام شد و مقادیر SDR برای کل حوضه به صورت توزیعی برآورد شد. نقشه توزیعی شاخص اتصال رسوبی تهیه شد. بیش ترین مقدار نقشه SDR نزدیک به 5/0 و کمترین مقدار آن نزدیک به صفر و شاخص اتصال رسوبی از 71/6- تا 04/3 متغیر بود. براساس هر دو شاخص SDR و IC، نزدیک خروجی آبخیز میزان تحویل رسوب و انتقال رسوب بیشتر از میانگین کل آبخیز است؛ اما در قسمت های شمالی آبخیز، تمرکز حوضه بر تحویل و انتقال رسوب نیست. در نظر گرفتن این دوشاخص و نحوه پراکندگی آنها می تواند برای اولویت بندی مناطق ازنظر مدیریت فرسایش خاک و رسوب مورد اهمیت باشد. این مطالعه، کاربرد به روز داده های دردسترس و توسعه ی پتانسیل تحلیل آنها را نشان می دهد.