اثر تخریب و بهره برداری سنتی جنگل در شیب های مختلف بر رواناب و رسوب در جنگل های زاگرس (مطالعه موردی: محدوده سورگه در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ استان ایلام)

این پژوهش با هدف بررسی اثر تخریب ناشی از بهره برداری سنتی جنگل بر رواناب و رسوب در پی تغییر برخی ویژگی های خاک در ناحیه رویشی زاگرس در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در شمال شهر ایلام انجام گرفت. براساس اهداف تحقیق، تیمارهای جنگل تخریب شده، جنگل دست نخورده (شاهد) و اراضی کشاورزی در منطقه در سه شیب (15، 25 و 35 درصد) و هر کدام در سه تکرار در نظر گرفته شد. در این تحقیق رواناب و رسوب ناشی از بارش های طبیعی بررسی شد. برای بررسی تاثیر پوشش گیاهی بر مقدار رواناب و رسوب از آزمون تجزیه واریانس، برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن و برای تعیین معنی داری و حد تاثیر هر یک از متغیرهای اندازه گیری شده در خاک بر مقدار رواناب و رسوب از روش همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش شیب، نفوذ آب در خاک کاهش می یابد و در نتیجه رواناب و رسوب بیشتری تولید می شود. مقدار رواناب، رسوب و ضریب رواناب در اراضی تخریب یافته جنگلی بیشتر از تیمار جنگل دست نخورده (شاهد) و اراضی کشاورزی است. در اراضی تخریب یافته جنگلی مقدار رواناب 43/5 میلی متر و مقدار رسوب 3671/0 تن در هکتار، در اراضی جنگل دست نخورده (شاهد) مقدار رواناب 33/0 میلی متر و مقدار رسوب 0019/0 تن در هکتار و در اراضی کشاورزی مقدار رواناب 22/0 میلی متر و مقدار رسوب 004/0 تن در هکتار محاسبه شد. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که به ترتیب پارامترهای اسیدیته، درصد رس و درصد سیلت با مقدار رواناب همبستگی مثبت و درصد ماسه همبستگی منفی دارند. پارامترهای اسیدیته و درصد سیلت همبستگی مثبت و درصد ماسه همبستگی منفی با مقدار رسوب دارند. با توجه به نتایج این تحقیق می توان نتیجه گیری کرد که از بین بردن یا تغییر کاربری پوشش گیاهی به ویژه پوشش جنگلی، نفوذپذیری خاک را کاهش و در نتیجه مقدار رواناب و رسوب خاک را افزایش می دهد. بنابراین با حفظ، احیا و توسعه درختان و درختچه های جنگلی و نیز جلوگیری از تغییر کاربری این اراضی به کشاورزی به ویژه در اراضی شیبدار جنگلی می توان از تولید رواناب و رسوب جلوگیری کرد.