کنکاشی در قاعده فقهی احتیاط در آبرو

آبروی انسان ها از مهم ترین امور در نزد بشر، قوانین موضوعه و شرع مقدس به شمار می رود، ازاین رو اهمیت بسیار زیادی در تشریع شرعی و تقنین عرفی و تعاملات اجتماعی دارد. قاعده فقهی احتیاط در آبرو که از قوانین معروف و مشهور در نزد فقهای اسلامی به حساب می آید در راستای همین اهمیت قرار دارد. هر چند فقهاء در مسایل گوناگونی به شکل های متفاوت به قاعده فقهی احتیاط در آبرو تمسک می کنند؛ ولی تا کنون هیچ اثر مستقلی اعم از کتاب، پایان نامه و مقاله درباره این قاعده به نگارش در نیامده است، برهمین اساس این مقاله علمی با بهره بردن از روش تحقیق توصیفی تحلیلی انتقادی و اسناد کتابخانه ای و در چارچوب مبانی و موازین فقهی به بررسی مفاد، مستندات، قلمرو و امور دیگر مرتبط با این قاعده فقهی می پردازد. دلیل اصلی برای قاعده فقهی احتیاط در آبرو حکم مستقل عقل به شمار آمده و ادله دیگر از جمله اجماع، اهتمام خاص شرع مقدس، قاعده احترام، سیره متشرعه، اصل احتیاط و سیره شارع مقدس به عنوان موید حکم مستقل عقل به حساب می آیند، بنابراین حکم شرع مقدس در این باره از باب ارشاد به حکم مستقل عقل و امضای بنای عقلای جهان است و شرع مقدس جعل و تاسیس مستقلی در این زمینه ندارد. این قاعده فقهی در هم شبهه های حکمی و هم شبهه های موضوعی و درباره هم مسلمانان و هم کافران غیرحربی جریان دارد. اصالت اباحه درباره آبروی انسان ها جریان ندارد؛ زیرا اصل اباحه در جایی جریان دارد که موضوع برحسب طبیعت خودش محکوم به اباحه باشد و در حرمت آن به دلیل عروض عوارض خارجی شک شود. همچنین این اصل در جایی جریان دارد که عقل استقلال به قبح آن نداشته باشد، در حالی که اصل در آبروی انسان ها بر حرمت است و عقل در آبروی انسان ها حکم به قبح اقدام در صورت نداشتن علم می دهد.