ارزیابی مورفو-فیزیولوژیک ژنوتیپ های گندم دوروم در شرایط دیم

آگاهی از میزان تنوع ژنتیکی در ژرم پلاسم ها اطلاعات ارزشمندی را در جهت حفظ منابع ژنتیکی و کاربرد آنها در اختیار به نژادگر قرار می دهد. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع ژنوتیپ های گندم دوروم بر اساس صفات آگرو- فیزیولوژیک و بررسی روابط متقابل بین صفات و شناسایی ژنوتیپ های با ویژگی های مطلوب با استفاده از روش بای پلات ژنوتیپ در صفت انجام شد.

در این تحقیق 124 ژنوتیپ گندم دوروم شامل 120 لاین اصلاحی دریافتی از سیمیت به همراه چهار ژنوتیپ شاهد گندم دوروم (ساجی، ذهاب، ایمرن و لاین پیشرفته SRN-1/...) بر اساس 22 صفت مورفو- فیزیولوژیک در قالب طرح حجیم شده (آگمنت) طی دو سال زراعی (1396-97 و 98-1397) در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه سرارود) مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین های مبتنی بر بهترین برآوردگر خطی نااریب (BLUE) برای صفات مورد مطالعه انجام شد. همچنین، از روش نمودار دمایی برای ارزیابی ضرایب همبستگی بین صفات مورد مطالعه و از روش تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت (GT-biplot) برای بررسی روابط بین صفات و تعیین ویژگی های مورفو- فیزیولوژیک ژنوتیپ ها استفاده شد.

نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اختلاف آماری معنی داری بین ژنوتیپ هایمورد مطالعه از لحاظ صفات بررسی شده در شرایط دیم وجود داشت که بیانگر تنوع ژنتیکی قابل توجه بین ژنوتیپ ها می باشد. بر اساس روش تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت در دو سال آزمایش، صفات اندازه گیری شده در پنج گروه و ژنوتیپ ها در هشت گروه قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی و نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت، صفات تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع بوته، هدایت روزنه ای، عملکرد زیست توده، طول پدانکل خارجی، طول سنبله، تعداد روز تا گلدهی، شاخص برداشت و طول پدانکل به عنوان مهم ترین صفات موثر بر عملکرد دانه در شرایط دیم شناسایی شدند. در مجموع بر اساس نتایج حاصل از شاخص های انتخاب، تعدادی از لاین های مورد مطالعه در این آزمایش به عنوان لاین های امیدبخش برتر و پرمحصول به منظور کشت در شرایط دیم انتخاب شدند.

نتایج این تحقیق منجر به شناسایی تعدادی از لاین های اصلاحی گندم دوروم با ویژگی های آگروفیزیولوژیک برتر از ارقام شاهد شد که به منظور بهبود تحمل به خشکی و تولید عملکرد مطلوب در شرایط دیم می توانند برای استفاده در برنامه اصلاحی گندم دوروم در آینده توصیه شوند. در کل از بین لاین های مطالعه شده در این آزمایش، لاین های اصلاحی شماره 119، 106، 117، 104، 121، 115، 109، 118، 98، 49 و 124 به عنوان ژنوتیپ های ایده آل در شرایط دیم معرفی می شوند.