پیامد سه ساله خاک ورزی حفاظتی و گیاه پوششی بر برخی شناسه های کیفیت خاک و اجزاء عملکرد ذرت

بهره گیری از خاک ورزی حفاظتی و کاشت گیاهان پوششی در چارچوب کشاورزی حفاظتی نه تنها در بلند مدت به حفظ منابع خاک و آب کمک می کند بلکه می تواند به پایداری تولید نیز بیانجامد. به منظور مقایسه اثر روش های مختلف خاک ورزی حفاظتی و گیاهان پوششی بر برخی شناسه های کیفیت خاک و اجزاء عملکرد ذرت، یک آزمایش مزرعه ای سه ساله به صورت طرح فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نظام خاک ورزی در سه سطح (بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم) و گیاه پوششی در سه سطح (ماشک گل خوشه ای، خلر و بدون گیاه پوششی) اجرا شدند. ادوات مورد استفاده در خاک ورزی مرسوم شامل گاوآهن برگردان دار و دیسک، در کم خاک ورزی شامل گاوآهن چیزل، و در بی خاک ورزی صرفا از دروگر برای درو کردن گیاه پوششی استفاده شد. نمونه برداری از خاک سطحی (15-0 سانتی متر) در سال سوم آزمایش و پس از برداشت ذرت انجام گرفت. مقدار کربن آلی کل، ذخیره کربن خاک[1]، کربن فعال[2]، شاخص مدیریت کربن[3]، تنفس پایه[4]، فسفر و پتاسیم فراهم، جرم مخصوص ظاهری، میانگین وزنی قطر خاکدانه های پایدار در آب و فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی تعیین شد. به جز فسفر فراهم، سایر شناسه های کیفیت خاک در نظام کم خاک ورزی، در مقایسه با خاک ورزی مرسوم، بهبود یافت. با این حال، این دو تیمار تفاوت معنی داری از نظر کربن فعال، ذخیره کربن و شاخص مدیریت کربن نشان ندادند. به علاوه، کمترین مقادیر کربن آلی کل (74/0 درصد) در تیمار بی خاک ورزی دیده شد، که تفاوت معنی داری با تیمار خاک ورزی مرسوم (83/0 درصد) نداشت. نظام کم خاک ورزی با افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه های پایدار و انباشت بقایای گیاهی، در نگهداشت کربن آلی خاک موثر بود. نظام کم خاک ورزی در مقایسه با بی خاک ورزی، باعث بهبود اغلب شناسه های کیفیت خاک شد. هر دو گیاه پوششی باعث بهبود اغلب شناسه های کیفیت خاک، در مقایسه با شاهد شدند. هرچند گیاه ماشک، در مقایسه با خلر، به طور موثرتری باعث بهبود شاخص مدیریت کربن شد. ذخیره کربن در تیمار ماشک و خلر، به ترتیب 54 و 40 درصد بیشتر از تیمار بدون گیاه پوششی بود. در خاک ورزی مرسوم، کمترین مقدار عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال، وزن دانه در بلال و تعداد ردیف دانه در بلال مشاهده شد. در مقابل، بیشترین مقدار عملکرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال و وزن دانه در بلال در تیمار بی خاک ورزی مشاهده شد. با این حال، تفاوت معنی داری بین دو تیمار خاک ورزی حفاظتی (بی خاک ورزی و کم خاک ورزی) از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن بلال و تعداد ردیف دانه در بلال وجود نداشت. از طرف دیگر، تاثیر گیاه پوششی بر عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در ردیف بلال معنی دار بود، به طوری که بیشترین مقدار این دو صفت در تیمار ماشک گل خوشه ای مشاهده شد. در کل، تلفیق کم خاک ورزی و گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای به عنوان مناسب ترین نظام کشت از نظر بهبود شناسه های کیفیت خاک و عملکرد ذرت در منطقه مورد مطالعه معرفی می گردند. [1]- Soil (organic) Carbon Stock[2]- Active Carbon[3]- Carbon Management Index[4]- Basal Respiration