رابطه خلیفه الله (انسان کامل) و ملائکه از منظر قرآن و عرفان

نسبت انسان کامل، یا به تعبیر روایات «خلیفه الله»، با فرشتگان از جمله معارفی است که در حوزه علوم دینی و عرفانی بسیار مهم و اساسی است. عرفان، که عصاره اش نظام وحدت وجود است، هستی را دارای مراتبی می داند که هر کدام ویژگی های خاص و مستقلی دارند. مثلا محل حضور فرشتگان که از ماده مجرد بوده اند اقرب به مقام وحدت است، حال آنکه انسان در عالم ماده مستقر است. از طرفی انسان کامل مظهر اسم اعظم خدا است و موجودات دیگر مظاهر دیگر اسمای کلی و جزیی او هستند و چون اسم اعظم بر همه اسماء محیط است و در تمام آنها سریان و جریان دارد، بنابراین خلیفه الله نه تنها بر همه موجودات، از جمله ملایکه، احاطه دارد و در جمیع آنها ساری و جاری است، بلکه ملایکه خادمان او و به مثابه عضوی از اعضا یا شانی از شیون او هستند.