برآورد اجزای واریانس ژنتیکی اسیدهای چرب آفتابگردان در شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی با روش تجزیه لاین × تستر

این ارزیابی به منظور برآورد اجزای واریانس ژنتیکی اسیدهای چرب آفتابگردان در دو شرایط جداگانه آبیاری معمولی و تنش خشکی در طی دو سال زراعی 1399 و 1400 در کرج اجرا شد. مواد گیاهی مورد بررسی شامل 12 هیبرید حاصل از تلاقی چهار لاین برگرداننده باروری با سه لاین نرعقیم (تستر) بود که در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. تنش خشکی باعث کاهش عملکرد روغن (34 درصد)، درصد روغن (شش درصد)، اسید استیاریک (4.7 درصد) و اولییک (10.6 درصد) و افزایش اسیدهای پالمیتیک (12 درصد) و لینولییک (2.8 درصد) شد. در هر دو شرایط، اثر متقابل لاین × تستر نقش بیشتری را در توجیه واریانس هیبریدها از نظر میزان اسیدهای چرب داشت که نشان دهنده نقش بارز اثرات غیر افزایشی در کنترل ژنتیکی این خصوصیات است. در شرایط آبیاری مطلوب عملکرد روغن، درصد روغن و اسید استیاریک تحت تاثیر هر دو نوع اثرات افزایشی، غالبیت و اسیدهای چرب پالمیتیک، اولییک و لینولییک در کنترل اثرات غالبیت بودند. در شرایط تنش خشکی به جز درصد روغن که در کنترل اثرات افزایشی ژن بود، بقیه خصوصیات در کنترل اثرات غالبیت بودند. بر اساس نتایج این بررسی ترکیب اسیدهای چرب اصلی آفتابگردان عمدتا در کنترل اثرات ژنتیکی غیر افزایشی بوده و روش های مبتنی بر دورگ گیری و تهیه ارقام هیبرید می تواند در اصلاح آفتابگردان از نظر ترکیب اسیدهای چرب مورد استفاده قرار گیرد.