تحلیل داده های طبقه شناختی «محمد بن عیسی بن عبید» در پرتو منابع رجالی و حدیثی

«‌‌‌‌‌‌‌‌ابوجعفر محمد بن عیسی بن عبید عبیدی» از راویان فعال در عرصه انتقال تراث حدیثی امامیه و پرروایت در منابع حدیثی شیعه است. گفت‌وگو درباره طبقه روایی و تعاملات حدیثی «محمد بن عیسی» به‌دلیل نقش بسیار در اعتبارسنجی روایات وی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، از قرن سوم پیوسته مورد توجه دانشیان و پژوهش‌گران قرار گرفته است. نخستین خاستگاه گفت‌وگو پیرامون طبقه محمد بن عیسی بن عبید عبارت «نصر بن صباح» از مشایخ کشی است که به ‌کتاب «رجال کشی» و به دنبال آن به «رجال نجاشی» راه ‌یافت. سخن وی چالش جدی را در تعامل حدیثی گسترده محمد بن عیسی با «حسن بن محبوب» و «یونس بن ‌‌‌‌‌‌‌عبدالرحمان» و نیز بهره‌گیری مستقیم وی از امام رضا‌‌‌‌‌‌‌‌× پیش آورده است. برخی از دانشیان رجال و فقیهان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، چنین برداشت کرده‌اند که استثنای ابن‌ولید قمی نسبت به محمد بن عیسی نیز ‌‌‌‌‌‌‌به‌دلیل وجود خلل در طبقه وی بوده است؛ بدین بیان که وی با توجه به خردسال‌بودن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، امکان عملی نقل از یونس بن ‌‌‌‌‌‌‌عبدالرحمان را بدون واسطه ندارد. در پژوهش حاضر پس از بررسی و تعیین دوره زندگی محمد بن عیسی بن عبید (ولادت و وفات) بر پایه قرینه‌‌ها به بحث تحمل حدیث وی از امامان شیعه و داد و ستد حدیثی او با اصحاب پرداخته شده است. گفتنی است در این پژوهه به هدف برون‌رفت از چالش‌های موجود پیرامون رابطه روایی محمد بن عیسی در اخذ حدیث‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، به ‌سه راهکار نوین در تعیین طبقه راوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، روی آورده شده که دستاورد آن چنین است: با توجه به قرینه‌های فراوان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، هیچ ابهام و خللی در طبقه محمد بن عیسی وجود ندارد؛ بلکه امکان تحمل حدیث وی از امام رضا× و حسن بن محبوب و یونس اثبات می‌شود.