بررسی عنصر مکان و کارکردهای آن در رمان «عالم بلاخرائط» اثر مشترک «عبدالرحمن منیف» و «جبرا ابراهیم جبرا»

عنصر فنی مکان از ابتدای پیدایش ژانر رمان در قرن هجدهم تاکنون، نقش بارزی در فرآیند تعین بخشی به پیرنگ داشته است. اما در رمان های مدرن امروزی نقش آن بسیار فراتر رفته و دیگر صرفا به عنوان جولانگاهی برای جنبش قهرمانان و رخدادها به شمار نمی رود، بلکه همگام با نقش همیشگی، گاهی بسان شخصیتی مستقل و اثرگذار بر سیر حوادث و رخدادهای رمان و نیز بر روابط میان شخصیت ها عمل کرده است. این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و طبقه بندی انواع مختلف مکان در رمان "عالم بلاخرایط" محصول مشترک دو رمان نویس مشهور عرب، عبدالرحمن منیف و جبرا ابراهیم جبرا پرداخته است. بدین صورت است که ابتدا مهم ترین مکان های بسته و باز رمان را در دو شکل خصوصی و عمومی آن، معرفی و مصداق یابی کرده و سپس، به بیان مهم ترین کارکردهای فنی آن ها پرداخته است. نویسندگان این رمان با توصیف ماهرانه ی جزییات برخی از مکان ها، در کنار کارکردهای عادی این عنصر، جنبه ی نمادین نیز به آن ها بخشیده اند، که بارزترین آن ها شهر عموریه، به عنوان فضای اصلی رمان است. گره گشایی داستان و کشف شخصیت رازآلود نجوی که قهرمان زن این داستان است، تنها از طریق این عنصر مکانی ممکن می گردد. اما در بیشتر موارد، فراخوانی مکان صرفا به عنوان ابزاری برای پرداخت شخصیت ها یا به منظور باورپذیرکردن حوادث بوده و به انتقال عواطف و احساسات شخصیت ها به خواننده کمک کرده است.