شناسایی چالش های خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی در مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی شهر تهران در شرایط پاندمی کووید-19: یک مطالعه کیفی

خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی در مقایسه با سایر خانواده ها در گذر از بحران ها و رسیدن به سازگاری اجتماعی، نیازمند حمایت بیشتری هستند، ازاین رو توجه ویژه به این خانواده ها در زمان بحران همه گیری کووید- 19 و شناسایی تجربیات و چالش های آن ها در راستای حمایت بیشتر از این گروه آسیب پذیر، ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش های خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی در مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی شهر تهران در شرایط پاندمی کووید-19 انجام شد. 

 پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای قراردادی گرانهایم و لیندمن (2004) انجام شد. مشارکت کنندگان 18 نفر از افراد خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی ساکن مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان بهزیستی شهر تهران بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. نمونه گیری تا زمان رسیدن به اشباع داده ها، ادامه یافت. داده ها در بازه زمانی تیر تا مهر ماه 1400با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته به صورت حضوری و آنلاین (تلفنی) جمع آوری و تحلیل شدند. برای بررسی استحکام داده ها از 4 معیار مقبولیت، قابلیت اطمینان، قابلیت انتقال و قابلیت تایید پیشنهادی گوبا و لینکن استفاده شد.

یافته ها:

 از تحلیل داده ها 6 طبقه اصلی و 24 زیرطبقه به دست آمد. طبقات اصلی و زیرطبقات شامل این موارد بودند: 1. نگرانی دایم از ابتلای فرزند به کرونا (ناتوانی فرزند در محافظت از خود در برابر ویروس، رعایت نشدن پروتکل ها توسط کارکنان، بیماری های زمینه ای و نقص سیستم ایمنی، محدودیت راه های پیشگیری برای افراد زیر 18 سال، اطلاعات متناقض در مورد ابتلای کودکان و جوانان)؛ 2. قطع ارتباطات و تشدید فشارهای روانی (بی قراری و تحریک پذیر شدن توان خواه، نگرانی از آینده مبهم، پریشانی روانی والدین، ترس از دست دادن فرزند)؛ 3. درگیری با تنش ها و تعارضات خانوادگی (تشدید احساس گناه خانواده، غفلت از سایر فرزندان، مقصرپنداری زوجین، تنش در تعاملات خانوادگی، تشدید دلتنگی خانواده)؛ 4. اجتماع غیر حمایتگر (انگ اجتماعی مضاعف، طرد اجتماعی، عدم حمایت از گروه های آسیب پذیر، محدودیت های فاصله گذاری اجتماعی)؛ 5. بحران اقتصادی خانواده (هزینه های نگهداری فرزند در مرکز، بیکاری و کاهش درآمد سرپرست خانواده، فقر و تشدید شرایط اقتصادی نابسامان)؛ 6. دغدغه های مراقبتی و آموزشی (کاهش کیفیت مراقبت از توان خواه، تعلیق فعالیت های توان بخشی و آموزشی، محدودیت فعالیت های فراغتی ارتباطی توان خواه) بود.

نتیجه گیری:

 نتایج نشان داد خانواده های کودکان کم توان ذهنی در دوران همه گیری کووید-19 با چالش ها و نگرانی های متعددی مواجه هستند که بخشی از این نگرانی ها مربوط به تشدید فشارهای روانی و بخشی ناشی از عدم حمایت کافی نهادهای دولتی و غیر دولتی از این خانواده ها بود. یافته های مطالعه می تواند در ارایه خدمات و طراحی برنامه های حمایتی و سیاست گذاری برای کودکان کم توان ذهنی و خانواده های آنان استفاده شود. در این راستا، پرداخت کمک های خاص معیشتی، تقویت سیستم ارتباطی بین والدین و فرزندان ساکن در مراکز نگهداری، تهیه بسته مراقبتی و بهداشتی برای والدین، طراحی و اجرای مداخلات روان شناختی در راستای کاهش اضطراب و استرس والدین و فراهم کردن مشاوره رایگان پیشنهاد می شود.