رویکردی معنا بنیاد به ساخت های کنترلی در زبان فارسی

پژوهش حاضر به مطالعه ساخت های کنترلی در زبان فارسی بر اساس دستور نقش و ارجاع می پردازد. در دستور مذکور ساخت های کنترلی بر اساس «نظریه کنترل اجباری» مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. این نظریه دارای بنیان های معناشناختی است و به طور خاص پدیده کنترل را بر اساس روابط معنایی موضوع ها و نیز نوع محمول کنترلی مورد ارزیابی قرار می دهد. هدف اصلی جستار حاضر بررسی نحوی و معنایی ساخت های کنترلی و نیز تعامل نحو-معنا در این ساخت ها است. هم سو با هدف مذکور، در بعد معنایی نخست به دسته بندی انواع محمول های کنترلی بر اساس «روابط معنایی میان بندی» پرداخته و آن ها را در سه دسته محمول های روان-کنش، سببی و امری/ اجازه ای قرار دادیم. در بعد نحوی نیز انواع روابط الحاق و پیوند را در ساخت های کنترلی مورد بررسی قرار دادیم. یافته ها حاکی از آن است که ساخت های کنترلی در زبان فارسی در بعد نحوی در الحاق قرار دارند، به گونه ای که محمول کنترلی به عنوان مرکز اصلی و محمول مصدری/ التزامی به عنوان مرکز وابسته عمل می کنند. هر دو مرکز نیز دارای عملگر مشترک وجهیت هستند و در نتیجه پیوند آن ها از نوع هم وابستگی است. همچنین یافته ها موید آن هستند که داده های زبان فارسی منطبق بر پیش بینی های مطرح شده در نظریه کنترل اجباری می باشند و در نتیجه می توان بر کفایت تبیینی نظریه مذکور صحه گذاشت. گفتنی است داده های پژوهش حاضر برگرفته از پیکره همشهری 2 می باشند.