اثر سطوح مختلف کودهای نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد و ویژگی‏های کیفیت دانه دو رقم گندم دوروم [Triticum turgidum L. ssp. durum (Desf.) Husn]

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد و ویژگی‏های کیفیت دانه ارقام گندم دوروم، این پژوهش در دو سال زراعی 99-1398 و 1400-1399 به صورت کرت‏های خرد شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر واقع در کرج اجرا شد. کرت های اصلی شامل: دو رقم گندم دوروم (هانا و ثنا) و کرت های فرعی شامل: سطوح کود نیتروژن و پتاسیم (مجموعا 10 تیمار) بودند. سطوح مختلف کود شامل کاربرد: صفر (شاهد)، 200 ، 300 و 400 کیلوگرم در هکتار کود اوره و هر کدام از سطوح کود اوره به علاوه 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم بود. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر سال و سطوح مختلف کود بر عملکرد دانه در سطح یک درصد معنی‏دار بود. با افزایش میزان مصرف کود نیتروژن و پتاسیم عملکرد دانه نیز افزایش یافت. اثر کاربرد همزمان این دو کود موجب افزایش معنی دار عملکرد دانه شد. به طوری که با مصرف 300 کیلوگرم در هکتار اوره به همراه 200 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم عملکرد بالاتری نسبت به مصرف 400 کیلوگرم در هکتار کود اوره حاصل شد. ویژگی‏های کیفیت دانه مورد ارزیابی شامل: وزن هکتولیتر، درصد پروتیین، حجم رسوب زلنی، سختی دانه، گلوتن مرطوب، شاخص گلوتن، ارتفاع رسوب SDS، درصد استخراج سمولینا و درصد لکه آردی بودند. تجزیه واریانس مرکب داده های مربوط به ویژگی‏های کیفیت دانه نشان داد که اثر سطوح مختلف کود بر کلیه ویژگی‏های کیفیت دانه، اثر سال بر گلوتن مرطوب، سختی دانه، درصد استحصال سمولینا و درصد لکه آردی و اثر متقابل رقم × کود بر شاخص گلوتن و درصد لکه آردی در سطح احتمال یک درصد و پنج درصد معنی‏دار بود. گلوتن مرطوب، سختی دانه و درصد استحصال سمولینا در سال زراعی 99-1398 بیشتر از سال زراعی 1400-1399 و درصد لکه آردی در سال زراعی 1400-1399 بیشتر بود. نتایج نشان داد که با افزایش میزان مصرف کودهای نیتروژن و پتاسیم کلیه ویژگی‏های کیفیت دانه افزایش یافت، بجز درصد لکه آردی که در تیمار کودی 400 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن به اضافه 200 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم نسبت به تیمار شاهد 76 درصد کاهش یافت. با توجه به نتایج این پژوهش اگرچه در هر از سطح کود نیتروژن تفاوت معنی‏داری بین سطوح مختلف کود پتاس مشاهده نشد، با این وجود به نظر می‏رسد مصرف 400 کیلوگرم در هکتار کود اوره به همراه 200 کیلوگرم کود سولفات پتاسیم به منظور بهینه‏سازی کمیت و کیفیت دانه گندم دوروم در شرایط آب و هوایی کرج مناسب باشد.