ارزیابی و معرفی مدل‏ های حکمروایی اثربخش برای مناطق کلان‏ شهری ایران

به رسمیت شناختن مناطق کلان‏ شهری و نیز پرسش از نهادها و ساختارهای متناسب و اثربخش برای مدیریت و حکمروایی این گونه مناطق نزدیک یک قرن دغدغه فکری جدی اندیشمندان این حوزه بوده است. مطالعات نشان می‏ دهد در مواقعی که مدل‏ هایی برای تجدید‏سازمان حکومتی این مناطق در ایران پیشنهاد شده ‏است، بافتار فضایی و سیاسی خاص مناطق کلان‏ شهری کشور کمتر مورد ملاحظه قرار گرفته‏ اند. ازاین رو، هدف اصلی این مقاله یافتن آن دسته از مدل‏ های منطقه ‏گرایی کلان‏شهری است که با تعریف جغرافیایی از مجموعه‏ های شهری کلان‏ شهری و نیز ویژگی‏ های ساختار سیاسی و مدیریت محلی و منطقه ‏ای کشور تناسب نسبی دارند. این مقاله بعد از بحث موجز درباره دلایل پرداختن به منطقه‏ گرایی کلان‏ شهری، ابتدا به طرح گونه‏ شناسی ‏های مختلف درباره منطقه‏ گرایی کلان‏ شهری پرداخته و با بررسی تفصیلی چند گونه‏ شناسی مهم و شناخته شده به فهرست نمودن مدل‏ ها و اشکال اصلی منطقه‏ گرایی کلان‏ شهری می‏ پردازد. در ادامه تناسب و اثربخشی هر یک از مدل‏ های منطقه‏ گرایی کلان‏ شهری بر حسب دو تعریف عمده از «شهر»، یکی در معنای ناحیه ساخته ‏شده شهری یا کلان‏ شهری و دیگری در معنای منطقه عملکردی شهری یا کلان‏ شهری مورد بررسی قرار می‏ گیرند. یافته‏ های تحقیق نشان می ‏دهد برخی از مدل‏ های منطقه‏ گرایی از پیش در کشور مورد استفاده بوده ‏اند. با این حال از میان تمام مدل‏ های مورد بررسی تنها سه مدل تاسیس سازمان‏ های خدماتی منطقه‏ ای چندمنظوره، شورای منطقه ‏ای و حکومت منطقه ‏ای برای اداره یکپارچه مناطق مجموعه‏ های شهری کلان‏ شهری تناسب و اثربخشی خواهند داشت.