تشیع؛ عدالت و جهان میهن گرایی اخلاقی

در جهان کنونی اهمیت «دولت - ملت» به منزله اصلی ترین واحد سیاسی، رو به کاهش، و گرایش به جهان وطنی روبه افزایش است. «جهان میهن گرایی» در تمایز با ملی گرایی، به فراتر رفتن از عنصر «ملیت» در تعریف «هویت» و مرزبندی انسان ها و احساس دغدغه مشترک و یکسان به وضعیت همه آنها اشاره دارد و در پرتو آن مفهوم «شهروندی جهانی» مطرح می شود. این دیدگاه زمینه را برای همزیستی پیروان ادیان و مذاهب گوناگون فراهم می کند و با این نگاه آنان می توانند در جوامعی با مذهب و ملیت متفاوت، راحت تر از گذشته زندگی کنند. شیعیان نیز با تجربه زیستن در کشورها و جوامع چندفرهنگی و متکثر به لحاظ مذهبی، به تعریفی جهان میهنانه از هویت خویش گرایش یافته اند و در عمل، جهان میهن گرایی شیعی را تحقق بخشیده اند. با وجود این، بحث از امکان طرح این دیدگاه در چارچوب باورها و سنت فکری شیعی چندان مدنظر قرار نگرفته است. مقاله حاضر با تمرکز بر این موضوع، می کوشد شرایط امکان جهان میهن گرایی را در چارچوب سنت و آموزه های شیعی بررسی کند. از دیدگاه این مقاله با توجه به جایگاه بنیادین اصل «عدالت» در اندیشه شیعی، امکان پذیرش و شناسایی نوعی جهان میهن گرایی اخلاقی وجود دارد.