بررسی چهار دلیل مهم از ادله قرآنی وحدت وجود

اهل تصوف و عرفان در عالم اسلامی، برای اثبات نظریه وحدت وجود به آیات و عباراتی از کتاب خدا تمسک جسته اند. از مهم ترین این آیات و عبارات می توان به «هو الاول و الآخر و الظاهر و الباطن..»(حدید: 3)، «فاینما تولوا فثم وجه الله»(بقره: 115)، «و ما رمیت إذ رمیت و لکن الله رمی»(انفال: 17) و «هو معکم این ما کنتم»(حدید: 4) اشاره کرد و از شاخص ترین افرادی که این آیات و عبارات را بر وحدت وجود تطبیق داده اند، می توان از روزبهان بقلی، ابن عربی و سیدحیدر آملی یاد کرد. این نوشتار با ارایه نمونه هایی از این گونه استنادات در طول تاریخ تصوف اسلامی و سنجش آن ها با قواعد تفسیری و روایات و همچنین نظرات مشهور مفسران از شیعه و سنی، به این نتیجه می رسد که تمامی استنادات مزبور دچار اشکالات اساسی بوده و آیات مذکور بر این نظریه دلالتی ندارند، بلکه بر مواردی همچون ازلیت، ابدیت، علم، قدرت و سلطنت مطلقه خداوند دلالت دارند.