خط‏ مشی ناشران در انتخاب موضوع کتاب‏ های تالیفی چاپی کودکان و نوجوانان و تحلیل موضوعی آنها بر اساس نظام رده ‏بندی دهدهی دیویی در فاصله زمانی 1400-1358

ناشران با انتشار کتاب‏ هایی با موضوع های متنوع می‏توانند بر غنای مجموعه انتشاراتی خود بیفزایند. در میان انواع ناشران، ناشران کتاب کودک و نوجوان با توجه به اهمیت این دوره سنی، با انتشار کتاب‏ هایی در زمینه ‏های مختلف نقش بسزایی در پرورش و رشد قوه تخیل کودکان و نوجوانان و ارضای حس کنجکاوی آنها ایفا می ‏کنند. هدف پژوهش حاضر واکاوی خط‏ مشی ناشران در انتخاب موضوع کتاب‏ های تالیفی چاپی کودکان و نوجوانان و تحلیل موضوعی آنها بر اساس رده‏ بندی دهدهی دیویی در سال‏های 1400-1358 است. 

روش پژوهش: 

پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است. این پژوهش با دو رویکرد کمی و کیفی انجام شده است. در رویکرد کمی، به منظور تحلیل موضوعی کتاب‏ های کودکان و نوجوانان بر اساس رده ‏بندی دهدهی دیویی از روش مشاهده سندی استفاده شده است. به منظور تحلیل خط‏ مشی انتخاب موضوع ناشران کودک و نوجوان از روش نظریه داده بنیاد (گراندد تیوری) استفاده شده است. برای تحلیل موضوعی کتاب های کودکان و نوجوانان، فهرست برگه ‏های کتاب‏ های تالیفی چاپی ناشران مورد مطالعه، موجود در کتابخانه ملی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین، به منظور مطالعه خط‏ مشی انتخاب موضوع ناشران، مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 ناشر انجام شد که داده ‏ها در سه مرحله کدگذاری، تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در فاصله زمانی 1400-1358، ناشران کتاب کودک و نوجوان، در مجموع بیشترین تولید کتاب را در رده موضوعی 890 (رده ادبیات فارسی) داشته‏ اند و نتایج بررسی محتوای کتاب‏ های کودکان و نوجوانان بیانگر آن است که کتاب‏ هایی با موضوعات اجتماعی و مذهبی همواره در انتخاب موضوع مورد توجه ناشران بوده است. همچنین نتایج نشان داد که کتاب‏ های علمی، اخلاقی، تربیتی، روانشناسی و کتاب‏ های مرجع برای انتشار کمتر مورد توجه قرار گرفته‏ اند. مطابق با یافته‏ های پژوهش، اقتضایات جامعه و درخواست های مخاطبان در انتخاب موضوع برای نشر کتاب همواره مورد توجه ناشران بوده است. علاوه براین، نتایج این پژوهش نشان داد که مقوله های انتخاب موضوع، خط‏ مشی و برنامه ‏ریزی، گرایش های موضوعی، تعامل و ارتباط و نگرش و دیدگاه ناشران از عوامل موثر در انتخاب موضوع است.

یافته‏ های پژوهش تصویری از وضعیت نشر کتاب کودک و نوجوان در موضوع‏ های مختلف در چهار دهه اخیر را نشان می دهد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ‏‏ها، پس از کدگذاری، در قالب مدل پارادایمی قرار گرفته و مدل خط‏ مشی انتخاب موضوع ناشران بر اساس آن شکل گرفته است که این خود می تواند تصویری از نشر کتاب کودک و نوجوان در سه دهه اخیر برای تحلیل و برنامه‏ ریزی به دست دهد. شناسایی عوامل موثر بر نشر کتاب کودک و نوجوان، به ناشران کمک می ‏کند تا ضمن شناخت این عوامل و نیز چالش‏ ها و محدودیت ‏ها، گام‏ هایی در جهت بهبود وضعیت نشر کتاب کودک و نوجوان و تنوع موضوعی بردارند.