خاستگاه تفسیرپذیری قرآن کریم و لوازم معرفتی آن

این مقاله به بررسی تاثیر تفسیرپذیری قرآن کریم بر فهم معرفت دینی و منشاء آن پرداخته است. در این رابطه، با روش تحلیلی و مراجعه به آیات و روایات، ویژگی های قرآن کریم از نظر تفسیرپذیری را بررسی کرده است. نتایج این تحقیق از دو خاستگاه اصلی برای تفسیرپذیری قرآن کریم، یعنی ابهام روشمند و داشتن ابعاد مختلف معنایی پرده برمی دارد. خاستگاه اول، روش های خاصی مثل اکتفا به بیان کلیات و روش محکم و متشابه و روش های مشابه را در بر دارد که قرآن کریم به سبب اهداف خاص، از طریق آن با مردم سخن گفته است. این امر موجب شده که زمینه های تفسیر به رای فراهم شده، افراد غرض ورز یا ناآگاه به روش درست تفسیر قرآن کریم، در معرض فهم های نادرست قرار گیرند. از این نظر، هشدار لازم در متون دینی داده، راه درست تفسیر بیان شده است. خاستگاه دوم، ابعاد مختلف معنایی قرآن کریم است که شامل دو نوع هم عرض و طولی است. این امر زمینه را برای فهم های درست هم عرض و طولی فراهم می کند. فهم های هم عرض یا حاصل رویکردهای مختلف به قرآن کریم است که تفسیرهای مختلف عرفانی، اجتماعی، ادبی و غیره را پدید آورده است، یا از طریق جری و تطبیق بر مفاهیم و مصادیق جدید شکل می گیرد. اما فهم های طولی در دو بعد معانی ظاهری و باطنی شکل می گیرد. بر طبق روایات، مراتب معانی ظاهری ابعاد مختلفی دارد که از فهم عبارات شروع و تا فهم تفسیری و اشاری ادامه می یابد که آگاهان به شیوه تفسیر و رموز آن، می توانند آن ها را استنباط کنند. مراتب معانی باطنی که از ظاهر لفظ استخراج نمی شود، نهایتی ندارد و برای اولیاءالله و انبیای الهی از طریق تاویل عرفانی و علم لدنی مکشوف می شود.