نگاهی به سبک انواع تشبیهات تاویلی در شعر مولوی (با تاکید بر قصه روایی و قرآنی حضرت عیسی (ع))

 یکی از ویژگیهای فکری شعر مولوی بکارگیری مفاهیم قرآنی ازجمله بهره گیری از شخصیتهای قرآنی است. مولوی صرفا در بکارگیری اعلام قرآنی، نگاه تلمیحی اقتباسی ندارد؛ بلکه او با نگاه هرمنوتیکی، عناصر قصه های قرآنی بویژه شخصیت پیامبران را تاویل میکند. مولانا در این فرایند خلاقانه عمل میکند و تصاویر بلاغی از تاویلات خود میسازد.

 نگارندگان این پژوهش با توصیف و تحلیل داده ها بعد از بیان کلیات، انواع تشبیه تاویلی فشرده برخاسته از قصه قرآنی عیسی (ع) را تحلیل میکنند تا رابطه معنادار بسامدها مشخص گردد.

در این پژوهش پربسامدترین نوع تشبیه، تشبیه فشرده (بلیغ) اضافی است که مولانا ابتدا قصه یا آیه قرآن را بر مبنای قاعده جری و تطبیق و رهیافت به باطن تاویل میکند؛ آنگاه طبق شیوه بلاغی خود، تصاویر بدیعی همچون عیسی روح، مریم عشق، گهواره قالب، دجال غم، مریم نی و... می آفریند و این بیانگر آن است که مولوی با رویکردی درونی و معرفتی به قصص و شخصیتهای قرآنی مینگرد و نگاه نو به شخصیت پیامبران ازجمله حضرت عیسی (ع) دارد.

 مولانا قصه عیسی (ع) را که امری بیرونی است با ذهنیات و مشرب ذوقی خود می آمیزد و با چشم اندازی عرفانی آن را تاویل میکند و این باب را بر مخاطب گشوده است که هرکسی به فراخور فهم و نگرش خود میتواند تصاویر و ترکیبات نغز و بلاغی در سایه تاویل ایجاد نماید. در این مقاله نگارندگان شکلهای تشبیه فشرده را بلحاظ نوع تاویل و ابداعی و تقلیدی بودن و نیز حسی و عقلی بودن تبیین کرده اند.