تاثیرات تلقیح مایکوریزایی و ریزوبیوم بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه سویا تحت سمیت مس

فلزات سنگین از طریق پدیده های طبیعی و نیز فعالیت های انسانی وارد محیط اطراف می شوند. این فلزات سبب کاهش بیومس، کلروز، مهار رشد و فتوسنتز و نیز تغییراتی در جذب مواد مغذی شده که این عوامل در نهایت منجر به مرگ گیاه می شوند. مس از جمله فلزات سنگین است که با تولید گونه های فعال اکسیژن سبب القای استرس اکسیداتیو در گیاه می شود. امروزه پالایش فلزات سنگین توسط روش های فیزیکی و شیمیایی به دلایل اقتصادی و زیست محیطی کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و پالایش زیستی به عنوان روشی جایگزین معرفی شده است. پالایش زیستی همانند تلقیح گیاهان با قارچ های میکوریز و ریزوبیوم روشی کارامد در جهت حفاظت از گیاهان در برابر تنش فلزات سنگین می باشد. هدف از انجام این آزمایش بررسی کاربرد میکوریز و ریزوبیوم بر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه سویا تحت سمیت مس بود. به این منظور، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در دانشکده علوم دانشگاه ارومیه در سال 1400 اجرا شد. فاکتورهای این آزمایش شامل سولفات مس در 4 سطح (0، 50، 100 و 200میلی گرم بر کیلوگرم خاک) و چهار تیمار تلقیح (شاهد یا عدم تلقیح، میکوریزا، ریزوبیوم و میکوریزا+ ریزوبیوم) بودند. گیاهان تلقیح یافته با میکوریز و ریزوبیوم با مایه تلقیح حاوی Glomus verusiforme و Rhizobium japonicum آغشته شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت مس فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و نیز مالون دی آلدیید برگ و ریشه سویا افزایش پیدا کردند اما محتوای رنگیزه های فتوسنتزی، قند محلول و نیز وزن تر و خشک کاهش یافتند که این کاهش در گیاهان تلقیح یافته کمتر از گیاهان غیرهمزیست بود. بر اساس نتایج این پژوهش کاربرد قارچ های میکوریزا و ریزوبیوم در شرایط تنش مس باعث کاهش آثار تنش شد، به نحوی که بیشترین مقدار فعالیت آنزیمی، محتوای قند محلول، وزن تر و خشک و رنگیزه های فتوسنتزی و کمترین میزان مالون دی آلدیید به ترتیب در تیمار تلقیح دوجانبه میکوریز+ ریزوبیوم و تیمار شاهد مشاهده شد. بنابراین با بررسی مطالب فوق نتیجه گیری شد که تنش مس اثرات زیانباری بر روی گیاه سویا رقم صبا دارد و تلقیح گیاه با ریزوبیوم و میکوریز می تواند این تنش را تا حدودی تخفیف دهد. همچنین مشاهده شد که تاثیر تلقیح دوجانبه ریزوبیوم+ میکوریز موجب هم افزایی اثرات آن ها شده و نقش بیشتری در تعدیل تنش مس در مقایسه با تلقیح گیاهان با این میکروارگانیسم ها به تنهایی دارد. بر اساس این نتایج تلقیح توام ریزوبیوم ژاپونیکوم و قارچ میکوریز آربوسکولار به منظور افزایش تحمل گیاه سویا در برابر تنش مس پیشنهاد می شود.