نقدی بر دیدگاه پذیرش اصل حسن نیت در انعقاد قرارداد در حقوق ایران

لزوم رعایت حسن نیت تحت عنوان اصل کلی الزام آوری که در مرحله انعقاد، اجرا یا تفسیر قرارداد، تعهداتی برای طرفین به وجود آورد به صراحت در حقوق ایران پیش بینی نشده است؛ به همین دلیل، سال هاست که در رابطه با جایگاه این اصل در حقوق ایران، اختلاف نظر وجود دارد. برخی حقوقدانان با استناد به ماده 220 قانون مدنی، عرف و عادت در حقوق ما را معادل مناسبی برای حسن نیت دانسته اند. برخی دیگر، آن چه در مقررات ما تحت عنوان علم و جهل مورد بحث قرار می گیرد را معادل سوء نیت و حسن نیت تلقی کرده اند که هر دو دیدگاه با انتقاد روبروست. اخیرا این دیدگاه مطرح شده است که می توان به شیوه استقراء از مقررات مربوط به رقابت های بازرگانی، قرارداد بیمه، وطی به شبهه، رجوع اصیل ناآگاه به معامل فضولی برای اخذ خسارت، اصلاح سند ثبتی و صحت اعمال وکیل معزول ناآگاه از عزل، لزوم رعایت حسن نیت در اجرای کلیه حقوق و تکالیف و در تمام حوزه ها از جمله حقوق قراردادها را اثبات کرد؛ این در حالی است که لزوم رعایت حسن نیت در رقابت های بازرگانی مربوط به اعمال حقوقی نیست. همچنین به دلیل ویژگی های خاص و ضرورت رعایت حداکثر حسن نیت در عقد بیمه و نظر به فقدان ویژگی مشترک میان این عقد با سایر قراردادها، نمی توان قواعد خاص آن را به تمام قراردادها تسری داد. به علاوه، منظور از حسن نیت در مقررات حاکم بر وطی به شبهه، رجوع اصیل ناآگاه به معامل فضولی، اصلاح سند ثبتی و وکیل معزول ناآگاه از عزل، جنبه حمایتی آن بوده و ارتباطی با مفهوم موردنظر از حسن نیت در موضوع بحث ندارد؛ بنابراین شواهد و مثال هایی که برای تعمیم استقرایی ارایه شده اند نمونه های متعارفی نیستند و لذا شرایط تمسک به استقراء در این خصوص فراهم نیست.