کاربست فتوگرامتری عکس های تاریخی در مستندنگاری بناهای تخریب شده (نمونه موردمطالعه: عمارت تاریخی سعدیه)

عکس ها در برخی موارد تنها اسناد برجای مانده از میراث معماری ایران هستند که می توانند سندی ارزشمند و بی همتا در بازخوانی بناهای تخریب شده باشند. در بیشتر اوقات از معکوس کردن فرآیند رسم پرسپکتیو (شیوه گرافیکی) برای بازیابی اسناد معماری از این عکس ها استفاده شده است که روشی پیچیده و زمان بر است و به دلیل نادیده گرفتن اعوجاج های لنز و اشکالات تصویری ناشی از بازتولید عکس ها در رسانه های مختلف، خطاهایی دربر دارند. هدف پژوهش کنونی، تدوین و کاربست عملی روشی است که براساس آن بتوان با استفاده از فتوگرامتری تک عکس تصحیح شده و مبتنی بر قیود شکلی بناهای ایرانی به تصحیح عکس های غیرمتریک از آثار معماری پرداخت؛ بنابراین، پرسش پژوهش چنین طرح شده است که، فرآیند عملی در بازخوانی متریک ازطریق فتوگرامتری تک عکس در عکس های تاریخی چگونه است؟ چالش ها، خطاها و راه های دستیابی به نتایج معتبر در آثار معماری ایران به چه نحوی است؟ و در عمل چگونه می توان با استفاده از این فرآیند در فتوگرامتری عمارت سعدیه به عنوان نمونه موردی به اطلاعات معماری قابل استناد و معتبر دست یافت؟ روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر موردپژوهی است. نتایج پژوهش، نموداری کاربردی شامل «پیش فرآیند»، «توجیه» و «ارزیابی و تحلیل» است که برای کار بر روی عکس های تاریخی غیرمتریک انطباق لازم را یافته است. دقت کار تصحیح عکس های تاریخی، به ویژه از آثار تخریب شده معماری ایران و خطاهای احتمالی در فرآیند تصحیح در سه بخش شامل خطاهای «رقومی سازی»، «انتخاب نقاط مرجع» و «تخمین و محاسبه اندازه های مرجع» دسته بندی و تشریح شدند. این خطاها می توانند با استفاده از «تکرار فرآیند با استفاده از روش های تخمین گوناگون»، بهره گیری از «داده های موازی در سایر عکس های موجود» و استفاده از «میانگین به عنوان روشی برای یافتن بیشترین دقت در اندازه های مرجع» در شرایط پیچیده به کمترین میزان خود برسند. نتایج کار برروی عکس های موجود از عمارت تاریخی سعدیه به عنوان نمونه عملی مطالعه، کارایی و صحت فرآیند را نشان می دهد.