فهرست بندی مواد مخدر و روانگردان در نظام عدالت کیفری ایران و ایالات متحده امریکا

در بسیاری از نظام های عدالت کیفری، سیاستگذاران تحت تاثیر مقررات کنوانسیون های مواد مخدر، از طریق فهرست بندی مواد تحت کنترل بر اساس میزان خطرناکی یا آسیب زایی آنها، کیفرهای مرتبط با فعالیت های غیرقانونی درباره هر ماده را تعیین می کنند. با توجه به اهمیت مقوله حاضر، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعه مقررات حوزه مواد مخدر و روانگردان، تلاش کردیم به این مساله اصلی بپردازیم که میزان خطرناکی مواد مخدر یا روانگردان بر اساس چه معیارهایی و در چه فرایندی سنجیده می شود و در واقع آنها چگونه فهرست بندی می شوند. از مطالعه تطبیقی مقررات مواد تحت کنترل در نظام عدالت کیفری ایالات متحده برای بررسی این معیارها نیز استفاده کردیم و و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در نظام حقوقی ایران به رغم افزوده شدن عبارت «دیگر مواد مخدر یا روانگردان صنعتی غیردارویی» در اصلاحات سال 1389ق.ا.ق.م.م.م، هیچ معیاری برای رتبه بندی میزان خطرناکی این مواد معرفی نشده، اما در ایالات متحده ضمن قانون مواد تحت کنترل، این موضوع تا اندازه ای رعایت شده است. احراز ضرورت جدول بندی یک ماده جدید در شرایطی که معیاری برای رتبه بندی خطرناکی آنها وجود نداشته باشد، می تواند با ماندگارسازی ترس های قدیمی، هراس از مواد را برساخته و وضعیت را به نفع کنترل های سخت گیرانه از جمله مجازاتهای شدید تغییر دهد. امری که در ایالات متحده به طور خاص در رابطه با برخی انواع مواد مخدر و روانگردان ضمن قانون مقابله با سوءمصرف مواد روی داده است. درک مفهوم «خطرناکی» در قالب برساخته اجتماعی می تواند احتمالات مختلفی را راجع به چگونگی تطبیق این معیار بر یک ماده مخدر یا روانگردان درراستای تامین منافع گروه های ذی نفوذ ترسیم کند. اشکالات ناظر بر مراجع تصمیم گیرنده نیز این فرایند را تشدید می نماید.