راستی آزمایی انتساب سلفی گری به قبل از ابن تیمیه

مهم ترین ادعای مکتب «سلفیه» در مشروعیت بخشی به خود، ادعای انتساب به اصحاب حدیث پیش از حیات ابن تیمیه و در کل سلف صالح بوده است. مسیله اصلی جستار حاضر کنکاش درباره صحت این مدعا و راستی آزمایی آن از طریق مقایسه تطبیقی پنج نمونه از مهم ترین شاخصه های فکری ابن تیمیه و اصحاب حدیث و زمینه های اشتراک و اختلاف آنهاست. تحقیقات پیشین بیشتر با رویکرد مبانی اعتقادی یا تاریخی سلفیه بوده است، اما در تحقیق حاضر با تطبیق شاخص های مهم تفکر ابن تیمیه و اصحاب حدیث و بیان اشتراک ها و اختلاف ها، بحران مشروعیت جریان سلفی گری آشکار گشته است و جز مشترکاتی اندک، غالبا اختلاف ها به اندازه ای است که نمی توان جریان سلفی گری را به پیش از ابن تیمیه نسبت داد. ابن تیمیه به تعدد شخصی عقل قایل بوده و مبنای نقل گرایی اش را در الفاظ و تاویل، با تقدم بخشیدن به عقل موید شرع، نسبت به عقل معارض، حفظ کرده بود، اما اصحاب حدیث با فقدان نص، سراغ قیاس و دیگر روش های عقلی رفته بودند. وی فهم سلف را از باب کاشفیت و مرجعیت منبع تشریع می دانست، درحالی که اصحاب حدیث اجماع سلف را منبع تشریع نمی دانستند. او همچنین با پذیرش حیات روح پس از مرگ و عدم پذیرش لوازم آن بر خلاف سلف خود، استغاثه، توسل و زیارت را از مصادیق شرک دانست و در نهایت ابن تیمیه عصمت انبیا و فضایل امیرالمومنین و اهل بیت را انکار کرد و احیاکننده طیف افراطی اصحاب حدیث (جریان عثمانی گری) بود.