ارزیابی تغییر مقدار تبخیر و تعرق مرجع در ایران طی دهه های اخیر

بررسی تبخیر و تعرق مرجع در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند کشور ایران برای مدیریت علمی منابع آب ضروری است. در پژوهش حاضر تبخیر و تعرق مرجع طی دهه های اخیر مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از داده های 40 ایستگاه همدیدی (1356 تا 1400) بهره گیری شد. برپایه طبقه بندی اقلیمی ایستگاه ها به روش کوپن-گایگر، 7 طبقه اقلیمی حاصل شد. برای برآورد تبخیر و تعرق، روش های فایو پنمن مانتیث، هارگریوز سامانی و پریستلی تیلور استفاده شد. اعتبارسنجی نتایج حاصل از برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از آماره های RMSE و MAE نشان داد که روش های هارگریوز سامانی و پریستلی تیلور در مقایسه با روش استاندارد فایو پنمن مانتیث؛ روش مناسب برآورد تبخیر و تعرق برای هر اقلیم است. مطابق ارزیابی، روش هارگریوز سامانی در اقلیم های نیمه بیابانی، استپ خشک و سرد، بیابان خشک، معتدل با تابستان های خشک، نیمه بیابانی بسیار گرم و اقلیم برفی به ترتیب با تعداد 9، 6، 5، 5، 2 و 2 ایستگاه و پریستلی تیلور در اقلیم های بیابانی خشک، معتدل با تابستان های خشک، نیمه بیابانی و نیمه بیابانی بسیار گرم با تعداد ایستگاه های 3، 3، 2 و 1 روش برتر شناخته شدند. در اقلیم معتدل پرباران بندر انزلی، روش هارگریوز سامانی و در رشت پریستلی تیلور، مناسب ارزیابی شد. نتایج در مقیاس ماهانه و سالانه پهنه بندی و تحلیل شد. آزمون های من کندال، شیب سن و روند نوآورانه ITA برای ارزیابی تغییرات روند تبخیر و تعرق استفاده شدند. براساس نتایج ترکیب عناصر اقلیمی، عوامل محلی نظیر ارتفاعات و عرض جغرافیایی و فرامحلی مانند عناصر گردش عمومی جو بر تغییر روند تبخیر و تعرق نقش زیادی دارند. بطوری که در عرض های جنوبی که از گرمایش بیشتر سطح زمین برخوردارند، مقدار تبخیر و تعرق بیشتر و در عرض های شمالی به دلیل دمای پایین تر، کمتر است. نتایج حاکی از آن است که روند سالانه تبخیر و تعرق افزایشی و نیاز آبی گیاهان افزایش یافته است.