ارزیابی و کمی سازی خدمات بوم سازگان در کشت بوم گندم (Triticum aestivum L.)

نظام های زراعی انواع خدمات تامینی، حمایتی، تنظیمی و فرهنگی را به جوامع انسانی ارایه می دهند. در این مطالعه خدمات تامینی، حمایتی، تنظیمی در کشت بوم های گندم (Triticum aestivum L.)  شرکت زراعی دشت ناز ساری (استان مازندران) در سال زراعی 99-1398 ارزیابی و کمی سازی شد. قطعات تحت کشت گندم شامل چهار رقم تیرگان، احسان، کلکتور و N-92-9 بودند که به عنوان تیمارهای آزمایش در نظر گرفته شد. در این مطالعه، انواع خدمات بوم سازگانی شامل تنوع زیستی حشرات و گیاهان هرز از زیرمجموعه خدمات حمایتی با استفاده از شاخص های شانون-واینر، سیمپسون، مارگالف، یکنواختی و منهنیک، خدمات تنظیمی با استفاده از نمایه های تنفس میکروبی خاک، ترسیب کربن، فراوانی کرم خاکی، ماده آلی، پایداری خاکدانه ها، تولید اکسیژن و خدمات تامینی شامل عملکرد دانه و میزان پروتیین دانه ارزیابی و کمی سازی شدند. برای تعیین میزان تنفس میکروبی، ماده آلی و ترسیب کربن، نمونه های خاک قبل از کشت گندم در آبان 1398 و پس از برداشت آن در خرداد 1399 از عمق 0-30 سانتی متری برداشت شدند. تولید اکسیژن بر اساس تولید خالص اولیه برآورد گردید. داده های آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی نامتعادل تجزیه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان خدمت تولید اکسیژن حدود 43/13 تن در هکتار و عملکرد دانه گندم حدود 84/4 تن در هکتار از رقم کلکتور حاصل گردید. بالاترین درصد پروتیین دانه از زیرمجموعه خدمات تامینی، به میزان 15/12 درصد به رقم احسان اختصاص یافت. در این پژوهش، بیشترین میزان ترسیب کربن (33/2 تن در هکتار) و فعالیت تنفس میکروبی قبل از کشت و بعد از برداشت محصول به ترتیب به میزان 46/76 و 52/38 میلی گرم 2CO به ازای هر کیلوگرم خاک در روز، به قطعه 15 تعلق داشت. ارزیابی وضعیت تنوع زیستی در حشرات و گیاهان هرز نشان داد که بیشترین میزان شاخص تنوع شانون- واینر و شاخص یکنواختی در گیاهان هرز به ترتیب به میزان 63/2 و 82/0 از قطعات 23 و 15 به دست آمد و همچنین شاخص شانون- واینر و شاخص یکنواختی جوامع حشرات به ترتیب به میزان 07/2 و 94/0 برای قطعه 22 محاسبه شد. به طور کلی، ارایه خدمات ترسیب کربن، ماده آلی، تنفس میکروبی، فراوانی کرم خاکی و پایداری خاکدانه ها بر اساس شاخص های میانگین وزنی قطر  (MWD)و میانگین هندسی قطر (GMD) در قطعات 14 و 15 تحت کشت گندم بهتر از سایر قطعات بود. نتایج این مطالعه نشان داد که مدیریت زراعی و اجرای نظام کشاورزی فشرده، بر ارایه بسیاری از خدمات بوم سازگان در مزارع گندم در منطقه دشت ناز ساری تاثیرگذار بود، به طوری که این خدمات تحت تاثیر عواملی متعددی مانند رقم زراعی، تناوب زراعی، روش های خاکورزی و غیره قرار گرفتند.